Nét bút ngợi ca vĩ nhân văn chương với tư tưởng lớn

“Mọi lý thuyết đều là màu xám 

Chỉ có cây đời mãi mãi xanh tươi."

Nhắc đến Johann Wolfgang von Goethe (1749 – 1832), những người yêu văn học hẳn sẽ nhớ đến danh tác Faust, cùng câu thơ nổi tiếng này như một lời tuyên ngôn về tư duy cởi mở vượt ra khỏi khuôn khổ của những lý thuyết và chân lý vốn được công nhận rộng rãi.

Trước Faust, tuổi trẻ và danh tiếng của Goethe gắn liền với những giằng xé nội tâm của tình yêu niên thiếu với nàng thơ Charlotte Kestner, mà ông đã dốc cạn nỗi lòng vào tác phẩm Nỗi đau của chàng Werther. Kể câu chuyện về chàng trai đôi mươi trúng tiếng sét ái tình với cô gái đã có hôn ước với một người đàn ông khác, tác phẩm vụt sáng thành một trong những cuốn sách "best-seller" đầu tiên của thế giới vào năm 1774, cũng là nguồn cơn của "hiệu ứng Werther" lan tỏa mạnh mẽ trong tình yêu giới trẻ đương thời, thể hiện tài năng sớm nở rộ của Johann Wolfgang von Goethe khi ông chỉ mới 25 tuổi.

Thời trẻ, Goethe theo học luật tại Đại học Leipzig, ngôi trường có lịch sử lâu đời của nước Đức, trước khi tiếng gọi văn chương dẫn dắt ông vào hành trình trở thành một văn hào đại chúng. Khi tên tuổi đang nổi bật trong văn đàn đương thời, Goethe đã gặp gỡ Karl August, Công tước xứ Saxe-Weimar trong Đế quốc La Mã Thần Thánh. Karl đang tìm kiếm một quân sư phò tá việc triều chính, và ngỏ lời mời người bạn thân của mình là Goethe. Khoảnh khắc đó đã mở đầu cho một thập kỷ mà ngôi sao văn học trẻ dành trọn tâm huyết cho các vấn đề xã hội trong vai trò một chính khách nổi tiếng vùng Weimar.

Nhưng khi Weimar đã không còn cuốn hút Goethe, ông quyết định lên đường, làm mới bản thân bằng một chuyến du ngoạn đến nước Ý, nơi ông bộc lộ tinh thần khám phá cao độ. Chuyến đi đã mở rộng những đường biên giới trong Goethe. Không neo mình lại trong hình ảnh một vĩ nhân với những áng văn chương mang tư tưởng của một triết gia lỗi lạc, Goethe để lại nhiều di sản vượt ngoài khuôn khổ văn học. Trong số những công trình tiên phong về khoa học tự nhiên, ông đã viết tác phẩm Metamorphosis of Plants (Sự biến đổi hình thái của thực vật) xuất bản vào năm 1790. Đây là thể nghiệm đầu tiên của Goethe nhằm mô tả "cách thức hoạt động của sinh vật". Lấy cảm hứng từ sự đa dạng của hệ thực vật mà ông tìm thấy trong chuyến đi đến nước Ý xinh đẹp năm nào, Goethe tìm kiếm quy luật thống nhất về hình thức trong những cấu trúc đa dạng của tự nhiên. Ông nhận ra chiếc lá là khởi nguồn cho sự biến đổi hình thái của thực vật - "The true Proteus who can hide or reveal himself in all vegetal forms".

Goethe cũng dành niềm say mê đặc biệt cho những hiệu ứng quang học và màu sắc, thể hiện qua Theory of Colors xuất bản năm 1810. Tác phẩm thể hiện cách tiếp cận đa chiều, kết hợp khoa học và nghệ thuật, mang lại cái nhìn sâu sắc về cách màu sắc ảnh hưởng đến cảm nhận và trải nghiệm của con người.

Mọi dấu chân, nét bút của Goethe vẫn tiếp tục lan tỏa đến ngày hôm nay. Và gần nhất là trong những phiên bản bút "Homage to Johann Wolfgang von Goethe" mới ra mắt, thuộc bộ sưu tập Writers Edition mà Montblanc kiến tạo với tinh thần tôn vinh các đại văn hào trong lịch sử nhân loại.

Với Writers Edition Homage to Johann Wolfgang von Goethe, Montblanc đã họa nên hình bóng vĩ nhân người Đức qua từng đường chế tác tinh xảo, được sắp đặt khéo léo, hé lộ nhiều lát cắt trong cuộc đời ông. Đơn cử như thiết kế dáng thân và chóp bút được lấy cảm hứng từ chính cây bút mà Goethe cầm trên tay, trong bức tranh chân dung nổi tiếng của Carl August Schwerdgeburth, còn kẹp bút hình chiếc lá thay lời tri ân tác phẩm Metamorphosis of Plants. 

Ngoài những điểm chung đó, 4 phiên bản đều mang thẩm mỹ riêng, khắc họa những khía cạnh khác nhau trong cuộc đời tượng đài văn chương và văn hóa Đức, với 4 hiện thân cho tài năng và niềm đam mê bất tận của Goethe: một nhà văn, chính khách, nhà sưu tầm và nhà khoa học.

Chân dung đại văn hào

Với giới mộ điệu Goethe, Nhà Goethe ở Weimar, Đức đã trở thành một điểm "hành hương" nổi tiếng. Trong căn nhà cổ kính và ấm cúng này, Goethe dành phần lớn thời gian sáng tác trong Phòng Juno, nơi đặt bức tượng bán thân Juno Ludovisi mà ông rất mực yêu quý. Điều thú vị là vân đá màu xanh xám trên bức tường ở Phòng Juno chính là cảm hứng thiết kế nắp và thân bút trên phiên bản Writers Edition - Limited Edition.

Đây cũng là gam màu chủ đạo trên phiên bản khắc họa con đường văn hào của Goethe, với nhiều điểm nhấn gợi nhớ đến tác phẩm Nỗi đau của chàng Werther.

Họa tiết bông hoa trên nắp bút gợi nhớ đến phần trang trí trong bức thư gửi đến Charlotte Kestner - mối tình sâu đậm đã trở thành nguồn cảm hứng lớn để Goethe viết nên những áng văn thân mật và tràn đầy cảm xúc trong tác phẩm về chàng Werther.

Hình khắc trên vòng thân bút gợi nhớ về những hoa văn minh họa (copperplate illustration) trên những ấn bản đầu tiên của tác phẩm Nỗi đau của chàng Werther.

Ngòi bút bằng "vàng Ý" (Au 750) mạ rhodium - một trong những kim loại quý hiếm và đắt đỏ, minh họa tác phẩm Faust dưới nét vẽ của họa sĩ Eugène Delacroix, điểm xuyết chữ “Faust” in theo kiểu chữ gốc từ ấn bản năm 1790. Trên thân nắp bút còn khắc chữ ký của Goethe từ một tấm thiệp mời năm 1814.

Chính khách xứ Weimar

Quý hiếm hơn là phiên bản dành cho các nhà sưu tầm - Limited Edition 1808 The Statesman, có số lượng bút giới hạn chỉ 1808 chiếc, gợi nhắc cột mốc năm xuất bản Faust. Phiên bản này đặc tả góc nhìn về Goethe như một chính khách dấn thân vào công cuộc cải cách văn hóa ở Weimar.

Thân bút khoác lớp sơn mài đỏ son như dải đai lễ phục của Goethe, điểm xuyết họa tiết mạ vàng lấy cảm hứng từ Huân chương House Order of Vigilance, là phần thưởng ông được trao tặng vì những cống hiến cho triều đình Weimar.

Trên nắp bút là hoa văn chạm khắc khơi gợi nét chữ viết trên giấy bổ nhiệm Goethe trở thành Cố vấn của Hội đồng Cơ mật. Đế bút hé lộ bản phác thảo “Earth Spirit” do chính Goethe vẽ, mang hình tượng quyền năng, tượng trưng cho sự giao hòa giữa thiên nhiên và con người trong Faust.

Nắp bút phỏng theo một hình minh họa trong Faust – Quyển I, lấy cảm hứng từ bức tranh The Alchemist at Home (1652) của Rembrandt. Các hoa văn trên đỉnh nắp và vòng chóp bút tái hiện họa tiết trong trang phục triều đình của Goethe. Ngòi bút hai tông màu chế tác hoàn toàn từ vàng Au 750, điểm xuyết một trong những khoảnh khắc đắt giá nhất của Faust: Cảnh Mephistopheles bay lượn trên thành phố về đêm, tái hiện theo hình minh họa của Eugène Delacroix.

Phiên bản Limited Edition 1808 The Statesman có 2 tùy chọn bút máy và bút bi. Đánh thức nhiều cảm xúc nhất khi viết vẫn là bút máy, gắn liền với những nét thanh nét dày như trong nhiều tác phẩm đương thời của Goethe, mang đến nhiều hoài niệm hơn về thời đại của văn hào.

Nếu bút bi mang tinh thần tiện lợi đặc trưng của thời hiện đại, thì bút máy lại gợi lên dấu ấn của miền quá vãng. Bút máy đòi hỏi thời gian để làm quen với các nét mực. Dù không dễ làm chủ nhưng nét chữ sẽ có hồn hơn, "nghệ" hơn và có tính cá nhân hóa hơn một khi bạn "chinh phục" và kết nối sâu sắc với cây bút. Qua từng nét dày mỏng, độ ghì vả nhả nét, người viết thể hiện nhiều cung bậc cảm xúc hơn so với nét chữ đều đặn của bút bi, dù thiết kế "sinh sau đẻ muộn" này mang đến sự tiện lợi và ổn định hơn rất nhiều. Nhưng chỉ riêng trải nghiệm nạp mực cho bút máy cũng đã là một nghi thức khơi dậy nhiều cảm xúc trong tim các tín đồ gắn bó với dòng bút này.

Cảm giác "đập hộp" (unboxing) cũng được thiết kế chỉn chu, khi bạn từ từ mở chiếc hộp mang dáng hình một cuốn sách, lần lượt khám phá những điểm chạm mà Montblanc đã dày công gửi gắm vào trải nghiệm này. Đó là cảm giác thú vị xen lẫn hồi hộp, rồi lại bùng nổ cảm xúc, đặc biệt với những người thích viết mà lại có thêm sự sùng bái Goethe, đặc biệt là chữ viết tay của văn hào. Những chuyển biến tâm lý trong hành trình khám phá các dấu ấn của Goethe, từ cuốn sổ ghi chú, tác phẩm Faust đến lá thư tay, là một phần của trải nghiệm khó lòng đong đếm hay thể hiện qua những hình ảnh mô tả sản phẩm.

Ngoài hai phiên bản mà chúng tôi có dịp trực tiếp trải nghiệm, bộ sưu tập còn có những tạo tác hiếm hơn, khó bắt gặp hơn, như cách Montblanc đẩy niềm vui sưu tầm lên một cung bậc mới.

Kỷ vật từ Ý

Chế tác giới hạn chỉ 88 cây bút máy - con số gợi nhớ đến năm 1788 khi Goethe trở về từ chuyến du hành đến Ý, Limited Edition 88 The Collector khắc họa niềm đam mê sưu tầm nghệ thuật và các hiện vật mà Goethe tích lũy ở xứ sở hình chiếc ủng. Tủ đồ sưu tập mà Goethe đặt đóng riêng đã khơi nguồn cảm hứng chế tác thân bút bằng gỗ mun, tô điểm các chi tiết vàng nguyên khối phủ một phần rhodium.

Trên thân bút là chân dung bán thân Juno Ludovisi chạm khắc thủ công, nổi bật cạnh đôi cánh tượng nữ thần Victoria của Fossombrone, một tác phẩm cũng đang trưng bày tại Nhà Goethe ở Weimar. Nắp bút chế tác từ gỗ óc chó, tạo hình như một quả thông - kỷ vật Goethe mang về từ Ý, gợi nhớ về tác phẩm điêu khắc quả thông bằng đồng cổ từng mê hoặc ông tại Vatican.

Đỉnh nắp trang trí họa tiết liên tưởng đến thủy tinh Karlsbad, khi Goethe dành công sức tạo nên 11 chiếc ly mang hiệu ứng màu sắc độc đáo đến mức ông tự hào phô diễn thiết kế này với các vị khách tới thăm Weimar. Ngòi bút bằng vàng Au 750 nguyên khối, tỏa sáng với hình Delacroix vẽ minh họa một phân cảnh trong Faust. Danh tác phẩm này cũng được gợi nhắc qua đá mã não khắc chữ ‘F’ trên chóp bút vàng, còn viên đá obsidian màu bạc lại gợi nhớ đến những phát hiện của Goethe về địa chất ở Ý.

Say mê khoa học

Hiếm nhất trong bộ sưu tập này là phiên bản Limited Edition 8 The Scientist tôn vinh những cuộc thám hiểm khoa học của Goethe, với thân và nắp hình quả thông gợi nhớ về chuyến du hành Ý, khi niềm say mê khoa học được đánh thức mạnh mẽ. Trên nền vàng khối Au 750, thân bút khảm sơn mài ngọc lam và sơn mài ngọc đỏ, xà cừ trắng và hồng cùng gỗ mun, phản ánh bộ sưu tập khoáng vật phong phú của Goethe, với bảng màu lấy cảm hứng từ tác phẩm Theory of Colors. Nắp bút dáng vòm bằng pha lê viền vàng, trang trí biểu tượng Montblanc và hình ảnh rắn vàng gợi nhắc đến những chiếc ly Goethe đặt làm ở Karlsbad, nơi ông chứng minh hiệu ứng kinh ngạc của màu sắc. Chóp bút viền dải khảm sơn mài theo các sắc độ mà Goethe quan sát được trong các thí nghiệm của mình với lăng kính thủy tinh, tương tự các chi tiết pha lê khảm giữa các vòng vàng ở đầu nắp, cạnh chữ ký khắc tay.

Ngòi bút vàng khối Au 750 đặc tả hình Delacroix minh họa “Faust”, đặt trong phòng nghiên cứu của Goethe. Cổ ngòi mạ rhodium với đường khắc xoáy tri ân công trình quang học và bộ thẻ màu mà Goethe tự sáng chế để minh họa. Quyết định giới hạn chỉ 8 cây bút này của Montblanc xuất phát từ một phân cảnh then chốt trong tác phẩm kịch vĩ đại nhất của ông, khi Faust chờ hồi sinh trong bếp phù thủy. Số 8 theo câu chú của phù thủy chính là dấu mốc hoàn thành nhiệm vụ trọng đại.

Tín đồ của Goethe có thể sắm thêm cuốn sổ tay Montblanc trang trí thẻ màu trong tác phẩm Theory of Colors, cùng hộp mực tròn với 6 lọ mực tái hiện vòng tròn màu sắc đối xứng của Goethe được ông dùng để khảo sát độ tương phản và gán cho mỗi tông màu ý nghĩa riêng. Bộ phụ kiện còn có cặp khuy măng-sét inox tròn đính nhựa quý màu xám xanh lý tưởng cho những phục trang lịch lãm.

>>Xem thêm: Wes Anderson và Montblanc tái hợp trong phim ngắn "Let’s Write"