Architecture Diébédo Francis Kéré: 10 điều cần biết về chủ nhân giải thưởng kiến trúc Pritzker 2022
Sinh ra ở Tây Phi và được giáo dục ở châu Âu, từ trẻ Diébédo Francis Kéré đã ôm mộng đưa văn hoá châu Phi ra thế giới thông qua kiến trúc. Ở độ tuổi 57 tuổi, ông trở thành chủ nhân của giải thưởng Kiến trúc Pritzker 2022 và cũng là KTS châu Phi đầu tiên đạt danh hiệu cao quý này.
"Bắt nguồn từ kinh nghiệm và vốn sống của mình ở Gando, Kéré đã truyền tải văn hóa truyền thống Tây Phi ra thế giới thông qua kiến trúc. Ông đã đưa người dân bản địa vào đóng góp trong các công trình nổi tiếng, kết hợp cam kết hiệu quả về mặt môi trường và chất lượng thẩm mỹ", BGK nhận xét.
(Ảnh: PMA)
Cùng WOWWEEKEND tìm hiểu 10 sự thật về kiến trúc sư đa tài này nhé!
1. Diébédo Francis Kéré sinh năm 1965, là con trai cả của trưởng làng Gando, Burkina Faso. Diébédo, trong ngôn ngữ của ông, có nghĩa là "người đến để sắp xếp mọi thứ". Francis Kéré là kiến trúc sư da màu đầu tiên nhận được danh hiệu cao quý nhất trong ngành kiến trúc - Giải thưởng Pritzker, và cũng là người châu Phi đầu tiên nhận được giải thưởng này.
2. Diébédo Francis Kéré là người đầu tiên trong cộng đồng của mình đi học. Làng Gando là một trong những khu vực nghèo nhất và có trình độ học vấn thấp nhất thế giới. Ngôi làng không có nước hay điện công cộng. Tỷ lệ người biết chữ trong làng dưới mức trung bình của cả nước (chỉ 25%). Vì không có cơ sở giáo dục trong làng, nên đến năm 7 tuổi, Diébédo Francis Kéré đến sống với chú ở thị trấn gần đó. Năm 1985, ông nhận học bổng và chuyển đến sống ở Berlin. Tại thủ đô của Đức, ban ngày Francis học lợp mái nhà, làm đồ nội thất và tham gia các lớp học trung cấp vào buổi tối. Mười năm sau (năm 1995), chàng trai trẻ nhận được học bổng kiến trúc tại Technische Universität Berlin, một trong những trung tâm giáo dục uy tín nhất của châu Âu. Tại đây, ông tốt nghiệp loại giỏi về kiến trúc năm 2004.
(Ảnh: Erik Peterson)
3. Năm 1998, với sự giúp đỡ của các bạn thời đại học, ông thành lập Kéré Foundation, một tổ chức phi lợi nhuận chuyên gây quỹ và xây dựng các dự án ở quê hương - làng Gando. Năm 2005, ông thành lập văn phòng kiến trúc của riêng ông - Kéré Architecture, hiện có chi nhánh tại Đức và Burkina Faso.
4. "Trường Tiểu học Gando" hoàn thành năm 2001 là công trình đầu tiên khi ông còn là chàng sinh viên kiến trúc. Ngôi trường được đóng góp bằng chính công sức của người dân địa phương, làm từ vật liệu địa phương kết hợp với kỹ thuật kiến trúc hiện đại. Trong đó, đất sét là vật liệu chính. Francis cho rằng đây là một vật liệu bền vững. Công trình được công nhận vào năm 2004 với Giải thưởng Aga Khan danh giá.
Hình ảnh quá trình người dân đóng góp để thực hiện trường tiểu học Gando (Ảnh: Erik-Jan Owerkerk)
(Ảnh: Erik-Jan Owerkerk)
(Ảnh: Erik-Jan Owerkerk)
Trường tiểu học Gando sau đó được tiếp tục mở rộng để tăng công suất phục vụ từ 150 trẻ em trở thành một chuỗi các tòa nhà phục vụ khoảng 700 học sinh, nhà ở cho giáo viên và thư viện cộng đồng.
Trường tiểu học Gando sau mở rộng (Ảnh: Erik-Jan Owerkerk)
(Ảnh: Erik-Jan Owerkerk)
(Ảnh: Erik-Jan Owerkerk)
(Ảnh: Erik-Jan Owerkerk)
5. Ngoài trường học và cơ sở y tế, Kéré cũng được gửi gắm nhiều dự án quan trọng khác tại châu Phi như: tòa nhà Quốc hội Burkina Faso (Ouagadougou, Burkina Faso) và tòa nhà Quốc hội Benin (Porto-Novo, Cộng hòa Benin); TStartup Lions Campus (2021, Turkana, Kenya), Viện Công nghệ Burkina (Giai đoạn I, 2020, Koudougou, Burkina Faso).
(Ảnh: Francis Kéré)
6. Trong suốt thời gian làm việc, ông luôn nỗ lực đào tạo và đưa nhân lực địa phương vào các dự án của mình nhằm tạo công ăn việc làm cho họ.
"Các dự án hiện tại của tôi ở châu Phi đều do những người địa phương tôi đã đào tạo thực hiện, điều đó thật tuyệt vời. Có hơn 200 thanh niên có việc làm, họ không cần phải sang các nước lân cận để làm việc như trước đây." - Diébédo Francis Keré
7. Bên cạnh nghề thiết kế, Francis còn có một sự nghiệp giảng dạy đáng ngưỡng mộ. Ông là giáo sư tại Technische Universität München từ 2017. Ông theo học cao học và thỉnh giảng tại Đại học Harvard (Massachusetts, Hoa Kỳ), Trường Kiến trúc Yale (Connecticut, Hoa Kỳ). Ông cũng là thành viên danh dự của Viện Kiến trúc Hoàng gia Canada (2018), Viện Kiến trúc Hoa Kỳ (2012) và là thành viên điều lệ của Viện Kiến trúc Hoàng gia Anh (2009).
8. Quá trình hợp tác phát triển với cộng đồng Gando và sử dụng sáng tạo các vật liệu địa phương nhằm tạo sự thoải mái và chất lượng cho không gian sống đã mang lại cho ông Giải thưởng Toàn cầu về Kiến trúc Bền vững từ Cité de l'Architecture et du Patrimoine năm 2009.
9. Francis là kiến trúc sư người Phi đầu tiên thiết kế một gian hàng Serpentine ở Luân Đôn năm 2017. Ông đã tưởng tượng ra một cấu trúc hình cây, với mái tách rời và những bức tường vòm cong được tạo thành bởi các mô-đun tam giác màu chàm. Bên trong, nước mưa được dẫn vào trung tâm, làm nổi bật hiện trạng khan hiếm nước trên toàn thế giới.
Phòng trưng bày Serpentine ở Luân Đôn
Một tác phẩm sắp đặt tại Lễ hội Âm nhạc và Nghệ thuật Thung lũng Coachella năm 2019 (Ảnh: Iwan Baan)
10. Ngoài châu Phi, Kéré còn có các dự án khác ở Đan Mạch, Đức, Ý, Thụy Sĩ, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ. Một số công trình quan trọng nhất của ông là Xylem Pavilion (2019, Montana, Hoa Kỳ), trường trung học Lycee Schorge (2016, Koudougou, Burkina Faso), Vườn quốc gia Mali (2010, Bamako, Mali).
Xylem Pavilion là nơi du khách có thể tụ tập để trò chuyện, chiêm ngưỡng quang cảnh bờ Grove Creek (Ảnh: Iwan Baan)
Xylem Pavilion như một nơi trú ẩn yên tĩnh cho những người đến thăm trang trại (Ảnh: Iwan Baan)
Trường trung học Lycée Schorge, tọa lạc tại thành phố đông dân thứ ba ở Burkina Faso (Ảnh: Francis Kéré)
Bên cạnh Giải thưởng Aga Khan nói trên và Giải thưởng Toàn cầu về Kiến trúc Bền vững, Francis đã giành được Giải thưởng Kiến trúc Thụy Sĩ BSI (2010), Giải Vàng Holcim Toàn cầu (2012, Zurich, Thụy Sĩ), Giải thưởng Kiến trúc Schelling (2014), cũng như Đài tưởng niệm Arnold W Brunner trong Kiến trúc của Học viện Nghệ thuật và Văn học Hoa Kỳ (2017) và Huy chương của Tổ chức Thomas Jefferson về Kiến trúc (năm 2021).
