Fashion Từ sắc Chàm rừng núi đến dấu ấn thời trang

Trong thời trang, Indigo Dye được biết đến là kỹ thuật nhuộm chàm. Chàm (Indigo) là màu sắc tự nhiên, được chiết xuất từ loại cây cùng tên hay họ tương tự như Indigofera Tinctoria, Isatis Tinctoria… Đồng thời, quá trình nhuộm hoàn toàn không sử dụng hóa chất hay dây chuyền công nghệ hiện đại. Xuất hiện từ thế kỷ 3 trước Công Nguyên, vẻ đẹp tự nhiên cùng yếu tố thủ công đã khiến nghệ thuật nhuộm chàm để lại dấu ấn đặc sắc trong nền thời trang.

Ảnh: Kilomet109

Ở xứ sở đồi núi – địa hình mà cây Chàm tập trung phân bố, đồng bào thiểu số nước ta từ lâu đã thừa hưởng và gắn bó mật thiết với nghề nhuộm chàm. Và dĩ nhiên, trong “cuộc đua” thời trang bền vững, kỹ thuật nhuộm và các thương hiệu Việt cũng góp mặt đầy ấn tượng. 

Vải chàm trên những rẻo cao

Ở Cao Bằng, SaPa hay những bản làng của người H'mông, người Tày… hình ảnh chiếc áo, chiếc váy màu chàm đã trở nên rất đỗi quen thuộc. Từ màu sắc đơn sơ cho đến những họa tiết sặc sỡ, từ nơi nương rẫy cho đến những phiên chợ tấp nập người. Chúng hiện lên như một nét văn hóa đặc trưng của đồng bào dân tộc thiểu số vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

“Thấp thoáng bóng áo chàm
Tiếng lượn vang trên đèo
Áo chàm tình quê hương
Áo chàm tình yêu thương…”

Ảnh: Kilomet109

Nghề nhuộm chàm như đã gắn bó với họ qua hàng trăm năm. Thế hệ trước truyền cho thế hệ sau, người bà, người mẹ truyền lại cho con cháu, cứ thế tiếp nối truyền thống độc đáo của dân tộc. Đặc biệt, đôi tay thấm đẫm màu chàm khi nhuộm cũng được coi là nghệ thuật, là nét đẹp lao động cao quý. Đây là cách họ bày tỏ lòng biết ơn với núi rừng: thủy chung, gắn bó như sắc chàm bền bỉ khó phai. 

Ảnh: Kilomet109

Thế nhưng, nhuộm chàm thủ công là một quy trình khó, phức tạp và mất khá nhiều thời gian. Lá chàm được hái về vào cuối mùa hạ, đem rửa sạch, ngâm nước trong thùng gỗ lớn 3 ngày 3 đêm hoặc cho đến khi mục ruỗng thành màu xanh đen. Sau đó khuấy kỹ với vôi bột và khuấy kỹ. Để bột chàm và vôi lắng xuống đáy thùng, lọc đi phần nước sẽ có được cao chàm.

Ảnh: Indigo Store

Để nhuộm chàm, trộn phần cao với rượu trắng, hoà tan trong nước rồi đảo mạnh. Ngâm vải trong hỗn hợp, vắt, phơi nắng lặp đi lặp lại nhiều ngày. Càng nhuộm nhiều lần, màu chàm càng đậm và khó bạc màu. Nhiều nơi có cả “nhuộm chàm khô”: ngâm sáp ong với nước chàm và bôi lên về mặt vải cho đến khi cứng. Công đoạn này giúp vải đẹp, bóng hơn và giữ được form dáng. Sau cùng là kiềm màu bằng cách ngâm vải với nước giấm qua đêm hoặc luộc với tro bếp để loại bỏ phần thừa. 

Chất liệu cũ được “hồi sinh”

Khi thời trang bền vững được chú trọng, việc tìm về chất liệu tự nhiên lại là bước đi hiệu quả. Chàm và cách nhuộm của người Việt trở thành “sân chơi” mới mẻ và đầy ấn tượng trong thị trường nội địa. Nhiều thương hiệu thời trang phát triển chất liệu này cùng những bộ sưu tập ấn tượng là minh chứng rõ rệt nhất. 

Ảnh: Kilomet109

TheBlueTshirt và “Blue Indigo”: “Blue Indigo” là một dự án của TheBlueTshirt kể câu chuyện văn hóa vùng cao qua chiếc áo nhuộm chàm truyền thống cùng những hình vẽ graphic mộc mạc, giản dị và đậm tính biểu tượng. Không chỉ mang thông điệp gìn giữ và phát huy nghề truyền thống của dân tộc, đây còn là mong muốn mang kỹ thuật nhuộm thực vật bền vững này trở lại với cuộc sống hiện đại.

Ảnh: TheBlueTshirt

Kilomet109: Sử dụng nguồn nguyên liệu địa phương và kỹ thuật truyền thống, Kilomet109 kể câu chuyện thời trang bền vững một cách chân thực và vô cùng truyền cảm hứng. Hơn một thập kỷ, thương hiệu đã hợp tác với cộng đồng các nghệ nhân dệt may thuộc dân tộc Nùng An của Việt Nam để phát triển nhuộm chàm và cho ra đời nhiều bộ sưu tập từ chất liệu này như Seeds, Miên…

Ảnh: Kilomet109

​​​​​​​Indigo Store: ​​​​​​​Indigo Store bán những sản phẩm thời trang, nội thất áp dụng những thiết kế độc đáo trên các vật liệu tự nhiên (bông hữu cơ, sợi gai dầu và nhuộm chàm…) được làm bởi những người dân tộc thiểu số ở miền bắc Việt Nam. Từ trồng cây bông lấy vải, dệt vải và nhuộm màu, đến may đo và dệt thổ cẩm, tất cả quá trình đều được làm từ kỹ thuật truyền thống gần gũi với thiên nhiên. Mục tiêu của thương hiệu là bảo tồn, phát huy văn hóa trang phục truyền thống và kỹ thuật thủ công mỹ nghệ của các dân tộc thiểu số. 

Ảnh: Indigo Store

Kimono Ơi: Được thành lập bởi Lily Wong và Tom Scrimgeour, Kimono Ơi thiết kế những bộ trang phục Nhật Bản truyền thống tối giản, chú trọng tinh thần thủ công và tính sáng tạo trong những sản phẩm nhuộm chàm. Điểm đặc biệt, thương hiệu tìm kiếm nguyên liệu từ chính những người thợ Việt Nam.

Ảnh: Kimono Ơi

Cuối năm 2022, NTK Vũ Việt Hà đã đưa vẻ đẹp của nhuộm Chàm lên tầm cao mới với “BST Ký gửi người Mông vào tương lai” tại Aquafina Vietnam Fashion Week, hay “BST Connectivity” của NTK Quang Hòa cũng sử dụng chất liệu Jean nhuộm Chàm độc đáo… Càng thấy rõ rằng, từng bị lãng quên trước những nguyên liệu thời thượng, giờ đây, vải chàm như được “hồi sinh” và trở nên thời thượng hơn bao giờ.

Ảnh: Aquafina Vietnam Fashion Week