Khám phá nghệ thuật trang trí muqarnas trong kiến trúc Hồi giáo

Muqarnas, một biểu tượng độc đáo nhưng cũng đầy phức tạp, là điểm nhấn mà người ta thường bắt gặp trong các tòa nhà và công trình nghệ thuật của thế giới Hồi giáo. Từ “muqarnas” có nguồn gốc từ tiếng Ả Rập. Nghệ thuật này bắt đầu xuất hiện trong kiến trúc Hồi giáo từ thế kỷ X và nhanh chóng trở thành một phần quan trọng trong trang trí kiến trúc Hồi giáo ở khu vực Trung Đông và Bắc Phi.

Cấu trúc và thiết kế của muqarnas có gì đặc biệt?

Cấu trúc của muqarnas thường gồm nhiều lớp xếp từ các mảnh ghép nhỏ. Mỗi lớp trong muqarnas có hình dạng và kích thước khác nhau, không chỉ giới hạn trong việc sử dụng hình lập phương truyền thống mà còn mở rộng ra các dạng hình học phức tạp khác như nón, cầu, hay hình nón lật. Các khối hình học này được xếp chồng lên nhau để tạo ra một kết cấu 3D phức tạp.

Muqarnas được làm bằng gạch, đá, vữa hoặc gỗ và được ốp bằng gạch hoặc thạch cao, gợi ra liên tưởng tới chuông đá hoặc tổ ong. Mái vòm trong nghệ thuật trang trí này thường đơn sắc, được chạm trổ tinh xảo nhằm tạo hiệu ứng trái ngược với lớp ngói bao quanh.

Bên cạnh đó, sự sáng tạo ở muqarnas không ngừng được phát triển theo thời gian, từ những tác phẩm cổ điển đến các biến thể sáng tạo hiện đại. Thiết kế này thường được sử dụng để trang trí các góc, cột, trần nhà, cổng của các tòa nhà Hồi giáo. Trong đó, nơi được sử dụng nhiều nhất là các trần nhà và cổng nhằm thể hiện sự tôn nghiêm.

>>Xem thêm: Phong cách Rustic: Mang ngôi nhà đến gần thiên nhiên

Nghệ thuật muqarnas ứng dụng trong các công trình

Muqarnas thường được sử dụng để chia nhỏ và trang trí các không gian kiến trúc một cách tinh tế. Kỹ thuật này giúp hạn chế tối đa tính đơn điệu của các bề mặt phẳng và tạo nên sự sống động trong kiến trúc. Đồng thời, muqarnas có khả năng che đi các khuyết điểm cấu trúc và tạo ra hiệu ứng thị giác độc đáo cho tòa nhà.

Sự sáng tạo trong thiết kế muqarnas lấy cảm hứng từ di sản văn hóa và nghệ thuật Hồi giáo. Các hình ảnh và mô-típ hình học trong muqarnas có thể kết nối với các câu chuyện và lời kể truyền thống, tạo nên một liên kết sâu sắc giữa kiến trúc và di sản văn hóa. Chẳng hạn, hình lập phương có thể được hiểu như biểu tượng của sự hoàn thiện và sự đồng nhất, trong khi hình cầu có thể biểu hiện sự thống nhất và không gian vô tận.

Trong thực tế, nghệ thuật trang trí này đôi khi không chỉ nhằm mục đích tạo điểm nhấn cho công trình kiến trúc. Muqarnas, trong một vài trường hợp, còn đóng vai trò như một cấu trúc chịu lực.

>>Xem thêm: The Kaleidoscope: Kính vạn hoa ở Quảng Bình

Ý nghĩa độc đáo của muqarnas 

Sự phức tạp của muqarnas được xem là biểu tượng của sự đa chiều và phong phú trong truyền thống Hồi giáo. Sự sắp xếp kỹ thuật của muqarnas, với các lớp ghép được xếp chồng lên nhau một cách có tổ chức, thường được hiểu như một biểu tượng của sự sắp xếp và quản lý từ trên cao. Điều này phản ánh triết lý Hồi giáo về sự kiểm soát và sự sắp xếp của Thiên Chúa trong vũ trụ. 

Cấu trúc kỹ thuật của muqarnas có thể thể hiện sự hòa hợp và sắp xếp tự nhiên theo quy luật tạo hóa. Muqarnas thường được sử dụng để trang trí các công trình tôn giáo như các nhà thờ và đền đài. Tính đa dạng trong cấu trúc muqarnas có thể hiểu là một biểu tượng cho sự đa dạng trong cách hiểu và tiếp cận tâm linh. 

Một số công trình nổi tiếng ứng dụng nghệ thuật trang trí muqarnas

Đền Alhambra, Granada, Tây Ban Nha: Nơi đây còn được gọi là “Cung điện Đỏ”, nằm trên đỉnh đồi ở Granada, là một trong những công trình kiến trúc Hồi giáo nổi tiếng nhất. Muqarnas được sử dụng rộng rãi trong các phòng và hành lang cũng như trên trần nhà và cột đền Alhambra. Sự linh hoạt trong cách sử dụng muqarnas làm cho mỗi căn phòng như biến thành một tác phẩm nghệ thuật bắt mắt.

Nhà thờ Sheikh Lotfollah, Isfahan, Iran: Nhà thờ này là một trong những kiệt tác của kiến trúc Safavid, sử dụng muqarnas một cách tinh tế. Trần nhà thờ tạo ra hiệu ứng chuyển động và sự phối hợp ăn ý của ánh sáng càng làm công trình này thêm ấn tượng.

Nhà thờ Selimiye, Edirne, Thổ Nhĩ Kỳ: Kiệt tác của kiến trúc Ottoman này do Mimar Sinan thiết kế, là một ví dụ xuất sắc về việc sử dụng muqarnas. Nó được tích hợp trong các đường cong của cúp và trần nhà, tạo ra một diện mạo hùng vĩ và trang nghiêm. Sự sáng tạo trong việc sử dụng muqarnas tại Selimiye càng thể hiện sự tôn trọng đối với di sản văn hóa Hồi giáo.

>>Xem thêm: Mãn nhãn với những công trình kiến trúc “đến từ tương lai”