Explore Những vách đá ở công viên Fundy tại tỉnh Nova Scotia, Canada được UNESCO công nhận là Công viên địa chất toàn cầu.

Cape Blomidon ở vùng vịnh Fundy, Nova Scotia (Ảnh: Chris Sheppard)

Trong khi nhiều du khách đang tạm thời phải ở nhà, không được đi du lịch trong bối cảnh dịch COVID-19 trên toàn thế giới, thì UNESCO đã công nhận những vách đá ở Fundy (The Cliffs of Fundy) tại Nova Scotia là Công viên địa chất toàn cầu. Sự công nhận này được thể hiện qua những thực thể địa chất độc đáo và giá trị văn hoá giàu có của vùng biển này, trong đó 165km đường bờ biển được bảo tồn gần lưu vực Minas thuộc vịnh Fundy. 

Dù vịnh Fundy chưa được biết đến rộng rãi nhưng ít ai biết rằng nó có liên hệ mật thiết với hầu như mọi lục địa trên trái đất. Đó là vì khung cảnh tại The Cliffs of Fundy được hình thành từ những quá trình kiến tạo địa chất từ xa xưa và vẫn đang tiếp tục kiến tạo nên thế giới ngày nay, từ vùng duyên hải bờ đông giáp Đại Tây Dương của Bắc Mỹ cho đến vùng Gold Coast xa xôi ở bờ Đông nước Úc. 

“Không có bất kỳ nơi nào khác trên trái đất này mà bạn có thể được chiêm ngưỡng vết tích về sự hình thành của siêu lục địa Pangea từ 300 triệu năm trước, và sự đứt gãy của nó ở 100 triệu năm sau đã hình thành nên những lục địa ngày nay”, theo John Calder, nhà địa chất học và quản lý của the Cliffs of Fundy, chia sẻ với nhà đài CBC. 

Những vách đá tại công viên tỉnh Five Islands để lộ ra những dải đá núi lửa tối màu len lỏi giữa những phần trầm tích đỏ rực từ hàng triệu năm trước | Ảnh: MJ Photography

Vịnh Fundy đến nay vẫn được tiếp tục hình thành bởi những tác động to lớn. Những vách núi đá vôi ở đây được tạo nên từ những con sóng cao nhất trên trái đất - có những đỉnh sóng cao tới 5 tầng lầu và thuỷ triều có thể rút xa đến mức nhìn thấy được đáy biển. 

Hải lưu lạnh ở Bắc Đại Tây Dương đã tạo nên mặt cắt ngang ở những hòn đá cổ đại và lý giải cho việc châu Phi ngày nay đã bị tách khỏi Bắc Mỹ ở Kỷ Tam Điệp như thế nào. Điều này giúp hình thành nên những lưu vực rạn nứt thấp như lưu vực Minas bao phủ xung quanh công viên địa chất. Những vết nứt ấy đã khiến  những dòng chảy dung nham lớn nhất lịch sử trái đất phun trào, tạo nên những mũi đất bazan lớn có thể thấy được dọc vịnh Fundy, và cũng như ở những nơi không liên quan khác như Dãy núi Atlas thuộc Ma Rốc. 

Một điều không đáng ngạc nhiên cho lắm khi the Cliffs of Fundy cũng là nơi có rất nhiều hoá thạch. Từ hàng triệu năm, những quần thể động vật đa dạng đều di cư đến lưu vực Minas, và những vách đá này cho thấy những lớp vết tích của sự ra đời và tuyệt chủng của khủng long. Hơn nữa, sự xuất hiện của những loài động vật có xương sống và động vật có vú từ sớm đã mang đến sự đa dạng của những loài chim biển, hải cẩu và cá voi của ngày nay. 

Mới đây vào tháng 7 năm 2020, một người phụ nữ tên là Erin Levy ở vùng Nova Scotia đã tình cờ tìm thấy một mẩu hoá thạch 310 triệu năm tuổi nằm gần Vách đá hoá thạch Joggins, nơi cũng được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới. Tảng đá mà cô Levy đã kéo ra khỏi lớp cát có 2 cặp dấu chân của động vật lưỡng cư và động vật chân khớp cổ xưa, và đây chỉ là một trong nhiều mẩu hoá thạch khác được tìm thấy dọc vịnh Fundy.

Vịnh Fundy với rất nhiều những vách đá bị xói mòn hùng vĩ và những khối đá đơn, thể hiện những tầng lịch sử địa chất (Ảnh: Justin Foulkes)

Ít nhất từ 13,000 năm trước đã xuất hiện nhóm người Bắc Mỹ đầu tiên cư trú tại vùng Nova Scotia. Tộc người Mi'Kmaq đã dành cả mùa hè ở nơi đây để câu cá và săn bắt, và khu vực này tiếp tục ảnh hưởng sâu sắc đến cộng đồng bản địa này. Lịch sử về người Mi'Kmaq được thể hiện qua những cổ vật và vật liệu khác được trưng bày tại Khu di tích lịch sử quốc gia Mi'kmawey Debert, và tại Trung tâm Văn hoá đang được phát triển bởi Hiệp hội lục địa Mi'Kmaq.

Khu di tích lịch sử quốc gia Mi'kmawey Debert là một trong 40 địa điểm thuộc công viên địa chất Fundy. Bạn còn có thể ghé thăm những địa điểm khác theo đường mòn thuộc hệ thống Kenomee và Công viên tỉnh Cape Cigneto, Five Islands và cũng như các điểm tham quan dành cho những người đam mê địa chất như The Old Wife, hệ đứt gãy Cobequid và hệ đứt gãy Kỷ Tam Điệp - Jura, mỏ sắt Londonderry, và cả xưởng đóng tàu cũ như Trung tâm di sản Age of Sail. 

Từ thành phố Halifax đi đến Công viên địa chất UNESCO - The Cliffs of Fundy mất khoảng 2 tiếng đi xe, và có rất đông du khách thường nghỉ tại khu vực Parrsboro (nơi có Bảo tàng địa chất Fundy), Wolfville, hay Truro. Nơi đây có nhiều nhà nghỉ địa phương, nhà hàng và các đại lý du lịch để bạn có thể thuê thuyền kayak hay đặt tour tham quan.

Lược dịch từ: lonelyplanet