Inspiration Journey Qua những pháo đài Khorezm nơi hoang mạc

Những pháo đài cổ xưa làm thời gian ở xứ sở khô cằn này như chậm lại, giữa các mảng màu của mùa thu trầm mặc và dạt dào cảm xúc...

Để viết về chuyến đi Khorezm từ nhiều năm về trước, vừa thách thức nhưng cũng đầy phấn khích: Có cơ hội khám phá lại những nơi từng đến, hiểu hơn về nó, nhặt nhạnh từng chút vết tích cũ… và có dịp xem lại những bức hình, mà đôi khi còn không nghĩ là bản thân đã chụp nữa.

Khởi hành từ Khiva

Mình đặt một tour trong ngày từ Khiva đến các pháo đài cổ (Elliq Qala) thuộc Khorezm lịch sử. Ngày nay khu vực này nằm trong lãnh thổ vùng Khorezm và nước Cộng hòa Karakalpakstan thuộc Uzbekistan.

Xe đi qua thủ phủ Urgench của vùng Khorezm và tiến về cây cầu bắc qua sông Amu Darya. Quả là một khung cảnh tráng lệ chưa từng thấy và khiến một người đến từ miền nhiệt đới như mình kinh ngạc. Và khi đã tới đầu bên kia của cây cầu, tức là đã đặt chân lên nước Cộng hòa tự trị Karakalpakstan.

Pháo đài đầu tiên Toprak-Kala

Tên gọi Elliq Qala cho ta biết rằng có đến hơn 50 pháo đài cổ nằm rải rác khắp khu vực này, đóng vai trò quan trọng trong việc phòng thủ chống lại các cuộc chinh phạt của người Hung Nô, Thổ hay Ả Rập, cũng như kiểm soát các tuyến đường giao thương.

Tuy nhiên sau sức mạnh càn quét của quân Mông, những pháo đài lại dần bị bỏ hoang như những khu phế tích. Mãi đến tận thời kỳ Soviet, chúng mới được khai quật trở lại, và đến năm 2008 thì trở thành Di sản thế giới do UNESCO công nhận.

Pháo đài đầu tiên xe di chuyển đến là Toprak-Kala (pháo đài đất), nằm gần sát rìa vùng đồng bằng trù phú quanh lưu vực sông Amu Darya và ngay kề bên sa mạc Kyzylkum. Nó vốn là khu dinh thự cấu thành một đô thị rộng hơn, đó là lý do có thể thấy các ô phòng vuông vắn với chức năng khác nhau.

Pháo đài đỏ Kyzyl-Kala

Đi tiếp qua những cánh đồng bông vải và cỏ lau là đến pháo đài đỏ nằm cách đó không xa. Trái ngược với Toprak-Kala bị phong hóa, Kyzyl-Kala được khám phá muộn hơn vào những năm 1980 và trải qua một quá trình trùng tu tôn tạo. Nếu nhìn từ ngoài vào thì đế pháo đài này trông tương đối hiện đại và có phần thô cứng hơn.

Đã vào trưa nhưng trời vẫn xanh ngắt. Từ nơi đây có thể phóng tầm mắt ra xa qua các ô vọng gác, quan sát những mảnh đất tuy khô cằn nhưng tràn đầy sức sống. Mọc trên sa mạc chỉ toàn đá và cát này là những hàng cây đã ngả ánh vàng của mùa thu, một thứ phong cảnh kỳ lạ đến mê hoặc.

Xe sau đó chạy xuôi về phía nam băng qua hồ Akhchakol để đến thành phố Bustan. Mọi thứ nhẹ nhàng, không gay gắt, khiến tâm hồn mỗi du khách đều cảm thấy phơi phới. Đây là dịp mà mình được thử vài món của vùng Karakalpak có hương vị khó quên, như bánh bột với nước soup từ sữa chẳng hạn.

Ayaz-Kala sừng sững giữa sa mạc

Từ Bustan theo hướng đông bắc là đến Ayaz-Kala. Nơi này gồm 3 pháo đài thành phần nằm bên trong sa mạc Kyzylkum. Ayaz-Kala được cho là di tích có niên đại cổ xưa nhất được xây từ trước Công Nguyên. Vậy mà kỳ diệu thay, những bức tường thành dày và cao vẫn còn tồn tại sừng sững cho đến ngày nay.

Tuy bề mặt chỉ toàn là cát nhưng khu này hoàn toàn không phải là một hoang mạc chết, các bụi cây vẫn sẵn sàng vươn mình trong những ngày mưa hiếm hoi. Đây cũng địa điểm lý tưởng để ngắm sao đêm với bầu trời cao, rộng và không bị che chắn.

Sự thực rằng các pháo đài Ayaz-Kala thường ít được người ta để ý hơn, nhưng đó cũng là một điều tốt, khi ta có cảm giác mình là vị khách quan trọng của lịch sử.

Những túp lều của dân du mục

Làng Ayaz-Kala hay là làng du mục, nơi có các túp lều yurt khiến ta mường tượng về những thước phim Thành Cát Tư Hãn nổi tiếng. Chúng được dựng lên và tháo lắp cũng rất nhanh chóng; bên trong thì rộng rãi, ấm cúng nhờ được lót bằng da động vật.

Ở nơi hoang vắng này, không còn tiếng ồn từ phố thị, cũng chẳng vấn vương những ưu phiền thường nhật nữa… thời gian như chậm lại đi nhiều phần.

Hoàng hôn bên bờ Amu Darya

Xe lăn bánh trở lại Khiva cho kịp hoàng hôn. Cung đường đi qua những khu nhà đều tăm tắp với các cánh đồng sau vụ mùa thu hoạch. Mình nán lại hơi lâu trên cây cầu bắc qua sông Amu Darya, vì chẳng mấy khi có dịp chứng kiến một trong những biểu tượng của văn minh loài người.

Amu Darya và Syr Darya là hai con sông làm nên cái nôi của nền văn minh Trung Á. Chúng bắt nguồn từ những dòng sông băng và rặng núi tuyết cao ở Kyrgyzstan hay Tajikistan, băng qua sa mạc và đổ vào biển Aral. Ngày nay biển đã cạn trơ và bị thu hẹp do phụ lưu của hai con sông bị đổi hướng để lấy nước cho nông nghiệp. Tuy vậy, cảnh dòng sông nổi tiếng này lặng lờ trôi vẫn thơ mộng và dào dạt cảm xúc thi ca.

Món quà dành cho chút nán lại, là ánh nắng ngọt ngào tỏa trên những rặng cây đã ngả vàng. Mình thích cảnh mùa thu ở xứ sở khô cằn này hơn là những nơi trù phú như Hàn hay Âu Mỹ, có lẽ vì các mảng màu được thể hiện rõ ràng, vừa đủ để khiến mắt ta không xao nhoãng. Đây cũng là kết thúc cho một hành trình ngắn mà vang vọng, góp phần tạo nên album Uzbekistan không thể nào quên!

>> Xem thêm: Uzbekistan, những ngày rong chơi đáng nhớ!