Đi tìm làng quê, hóa ra chất Bắc là thứ cố hữu

Nhiều khi cứ rảnh rảnh hay bởi vào mùa đẹp quá không cưỡng nổi, ới nhau là đi, thành ra ngẫu hứng, chẳng khi nào là theo kế hoạch như kiểu năm nay sẽ tới đâu. Có nơi trở đi trở lại chẳng chán, có nơi nghe hay hay nhưng tới lúc đi thì chẳng có ý chọn bao giờ. Ngồi xem lại loạt ảnh trên máy những điểm đã từng đến mới ồ ra một tiếng, tuyền một màu núi đồi, làng quê. Mà đặc biệt bị thích thú với những cảnh làng quê Bắc bộ, mấy kiểu nền gạch, mái đình, liếp tre rồi trước sân có khoảnh vườn thơm phưng phức mùi hồng, bưởi, nhài, ổi, táo… Không đi thì tưởng nay chỉ còn trong hình ảnh dân gian, trưng bày nơi bảo tàng nhưng kiếm thì vẫn gặp cảnh quê đặc sệt, thuần khiết, vẫn còn nguyên nếp nhà hằn sâu vào từng con người giữ làng, giữ cái hồn quê.

Nếp nhà ba gian, nơi bà cụ vẫn sống qua cái tuổi bách niên

Nhiều khi thèm đến nao lòng buổi chiều mùa hạ ngồi dưới mái hiên, nắng chiều táp một góc sân, xiên qua tán cây nhãn mà hắt lên thềm. Cứ ngồi léo nhéo hỏi han đủ thứ chuyện trên đời, bà cụ thì cứ mải đun trong bếp. Bếp của bà nên để bà nấu, mà bà nấu thì mới ra cái vị quê, cá kho với cà muối chua đến mặn chát nhưng chả kiếm được nơi nào khác đâu. Thực ra cũng thích cái kiểu ngồi ngoài sân hè, ngửi cái mùi khói bếp củi bay lên, cả mùi cá mặn nồng lẫn trong mùi beo béo hơi nước cơm đang sôi ùng ục.

Cái thói ngồi ngoài hiên cũng là bởi nóng quá, chờ chiều xuống gió bên sông thổi lên, ngồi ngoài hiên cũng thoáng hơn nhiều. Cứ ngồi đầu hè chuyện trò phe phẩy, ai đi qua ngõ lại hỏi dăm câu ba điều nên chả còn ai thấy nóng đâu. Nữa là có ấm trà xanh tươi, thơm mát, nhầm nhậm chát, uống vào xong thấy ngọt, ngon hơn vạn lần thứ trà đá vỉa hè góc phố. Trời dìu dịu thì bà bảo đổ vài xô nước cho mát sân để tẹo còn ngồi ăn cơm. Thế là hì hụi bưng bê tưới tắm cho cái sân và mấy gốc hồng quế cánh đơn trong vườn. Các thủ tục xong xuôi, trời cũng vừa kịp tối thui là bà cháu cơm nước. Có hôm bà kể chuyện sao không ra phố ở với con mà cứ cố giữ nhà giữ quê. Phần vì hương hỏa tổ tiên, phần vì cả cuộc đời sinh ra, lớn lên rồi già đi ở chốn quê này, đi chỗ khác không có sống được, ra thăm con được vài hôm là bị ốm, không khí làng quê vẫn trong lành lắm, người già trăm tuổi vẫn khỏe mạnh là bởi vậy. Hóa ra nhờ có cái thứ cố hữu của người nhà quê và vẫn giữ được cảnh đấy, người đây.

Những vật dụng có khi mòn vẹt hay sứt cả một góc nhưng vẫn được dùng và sạch sẽ

Chứ đâu phải bỗng dưng mà nếp nhà xưa được giữ lại hàng trăm năm như vậy. Còn nếp nhà là còn cả nếp sống, bởi từng vật dụng như cái chạn bếp, cái chum, cái vại... có khi mòn vẹt hay sứt cả một góc nhưng vẫn được dùng và sạch sẽ. Đi tới miền quê nào cũng vậy đấy, nhà ngói ba gian với mảnh sân trước, vườn sau nhưng gọn ghẽ vô cùng. Trong nhà thường là những bậc cao niên sinh sống nên nếp cũ muôn đời vẫn thế.

Sân trước đầy những táo, bưởi

Ham thích về quê nữa là có vườn cây ăn quả, mùa nào thức ấy, mùa bưởi, mùa táo rồi ổi, quất hồng bì, mít, na, nhãn… có khi cây hằng mấy chục năm cũng tới độ cỗi rồi, quả bé tí teo, chưa kháo đã tới hạt nhưng vẫn thích lắm, thích cái cảm giác được bứt và ăn ngay tại cây, chấm thêm tí muối trắng, có chua chát tí thì vẫn ngon lành. Người ta sinh ra từ làng vốn thảo tính, hiền hậu nên nhà có thứ gì là mời tất, chưa kể ăn xong còn dúi tay cho mang về.

Ngồi trước hiên chùa mát rượi che bóng bởi giàn nho đang rộ quả

Thật thiếu sót nếu về làng mà không chạy ra sân đình hay chùa làng. Nơi ấy không chỉ là chốn tâm linh, thường mở cửa ngày rằm, mồng một mà còn là không gian sinh hoạt văn hóa làng, tổ chức các buổi lễ hội làng. Chỉ bước qua cổng, dạo quanh sân chùa đã cảm nhận được nét thanh tịnh, bình yên đến lạ. Ngồi bên hiên vắng ngắm nhìn khung cảnh tĩnh tại chẳng muốn rời, bên mái ngói rong rêu nhuốm màu thời gian là những mảng màu ấn tượng của giàn nho xanh mướt, phảng phất trong gió là hương hoa đại ngoài kia rụng kín một góc sân.

Rõ đấy là những nét phác đẹp của bức tranh làng quê Bắc bộ, không phải là nét nghèo, nét khổ. Bức tranh ấy đượm hồn quê, không gian trù phú, con người hiền hậu, khỏe mạnh, chứ không phải là những ngôi nhà được phục dựng, chỉ có cái khung nhà còn bên trong đầy đủ tiện nghi, nếp sống hoàn toàn mới.