Kiến trúc siêu bản địa - Khi kiến trúc tìm về di sản

Từ Six Senses Bhutan, Aman Nai Lert Bangkok cho đến Zannier bãi San Hô… những công trình kiến trúc ở các điểm đến khác nhau này đều có một điểm chung: được xây dựng từ chủ nghĩa địa phương và kiến trúc siêu bản địa. 

Ảnh: Aman Nai Lert Bangkok

Kiến trúc siêu bản địa là gì? 

Dù mới chỉ xuất hiện trong thế giới ẩm thực, nhưng tính siêu bản địa đã được áp dụng trong kiến trúc từ nhiều thế kỷ nay, và đang ngày càng thăng hoa ở giai đoạn hiện tại. Từ môi trường và văn hoá địa phương, kiến trúc siêu bản địa hướng đến tôn vinh tất cả những yếu tố làm nên màu sắc của vùng miền và địa phương nơi có công trình được xây dựng. 

Ảnh: Zannier Bãi San Hô 

Những nguyên mẫu kiến trúc mới của thời đại đều gắn với tính siêu bản địa như một kim chỉ nam cho nhiều kiến trúc sư. Quá trình này đòi hỏi kiến trúc sư phải tìm hiểu về cách con người ở từng khu vực thích nghe với khí hậu, vật liệu hay những tài nguyên có sẵn. Bên cạnh đó, những nét văn hoá địa phương, phong tục tập quán và cách sinh sống cũng là yếu tố định hình vẻ đẹp và tính hữu dụng của những công trình này. Ví dụ yếu tố ánh sáng là một trong những chi tiết cốt lõi trong kiến trúc Tây Ban Nha. Việc thiết kế không gian mở vừa giúp ttận dụng tối đa ánh sáng tự nhiên vừa giúp cho công trình mát mẻ vào mùa hè và giảm thiểu đáng kể nhu cầu năng lượng. Hay những công trình nhà truyền thống của Thái Lan có hệ thống cột đỡ nhà cao hơn để tránh nước lũ. 

Ảnh: The Warehouse Hotel (Singapore)

“Siêu bản địa” là xu hướng xuất phát từ nhu cầu kết nối giữa con người với không gian vật lý và môi trường xung quanh. Vì thế, vượt khỏi giới hạn của một công trình chứa đựng con người, kiến trúc siêu bản địa là không gian nơi thúc đẩy những liên kết giữa con người và các yếu tố hình thành lên họ, tương tác với họ, là chỉ dấu văn hoá của họ. Tận dụng tối đa bối cảnh của một địa điểm cũng là điểm nhấn của kiến trúc siêu bản địa. Six Senses Bhutan là một ví dụ sống động khi sử dụng kiến trúc địa phương của Bhutan cho không gian resort, với tầm nhìn bao trọn vách núi và thung lũng đặc trưng của quốc gia xinh đẹp này, nhằm mang đến sự kết nối cả về không gian và tâm trí giữa khách lưu trú và không gian thiên nhiên bao quanh khu nghỉ dưỡng. 

Ảnh: Six Senses Bhutan

Lối đi của kiến trúc bền vững 

Kiến trúc siêu bản địa là cách dễ dàng nhất để tiếp cận tính bền vững của ngành xây dựng, xuất phát từ phương pháp xây dựng bền vững như áp dụng các kỹ thuật xây dựng và nghề thủ công truyền thống và các loại hình xây dựng được sử dụng trong khoảng thời gian dài. Việc tận dụng hai yếu tố này giúp công trình tránh những vật liệu mới có thể gây hại cho môi trường, và đã được bảo chứng qua thời gian bởi độ bền bỉ với thời gian. Vật liệu truyền thống cũng thường được tìm thấy ở địa phương, giảm thiểu quá trình vận chuyển, và tăng nét bản địa độc đáo cho công trình. Ngoài ra, thiết kế công trình phù hợp với khí hậu và văn hoá địa phương cũng đồng nghĩa với việc tối ưu hiệu quả năng lượng bằng việc tận dụng tối đa môi trường như luồng gió, mưa, ánh sáng mặt trời hay nhiệt độ. 

Ảnh: Ion Adventure Hotel (Selfoss, Iceland)

Việc hiểu về thổ nhưỡng và khí hậu là trọng tâm của kiến trúc bản địa, nhằm đưa ra những giải pháp phù hợp với điều kiện khí hậu cụ thể của từng địa phương và nhu cầu chi tiết của người sống trong không gian. Để có thể mang đến công trình kiến trúc siêu bản địa tối ưu thiết kế riêng cho từng địa điểm cụ thể, ngoài tính thẩm mỹ, kiến trúc sư cần nghiên cứu chi tiết địa điểm, phân tích địa hình, cảnh quan, các thông số môi trường… Đây đều là những hoạt động tạo tiền đề cho sự phát triển bền vững của con người, không gian và môi trường nói chung. 

Ảnh: TRUNK(HOUSE) (Tokyo)

Sau tất cả, kiến trúc siêu bản địa được kế thừa từ tiến trình phát triển độc đáo của lịch sử và văn hóa từng vùng đất. Việc kết hợp những điểm nhấn siêu bản địa với các công trình kiến trúc đương đại tạo ra ý nghĩa mới của kiến trúc - một phần của môi trường và cộng đồng, thay vì chỉ là một thực thể biệt lập. Khai thác kiến trúc bản địa là quá trình tìm về những di sản của quá khứ, tìm kiếm những vật liệu, kỹ thuật và hình dạng đậm sắc màu văn hoá của mỗi địa điểm. Từ những công trình này, trải nghiệm không gian mở rộng đến kết nối về cảm xúc và tinh thần.