Những người phụ nữ "trên đường"

Chân dung những người phụ nữ trên đường có thể là những cuộc chu du để tìm kiếm điều mới mẻ, để khám phá một phần lịch sử của chính mình, hay có khi cũng chỉ để chiêm nghiệm trong những mảnh ghép ký ức. Ba cuốn sách dưới đây khắc hoạ chân dung của những người phụ nữ như vậy. 

"Tracks" và hành trình phi thường “phượt” sa mạc

Chán ngán với công việc bàn giấy tẻ nhạt, khao khát trải nghiệm và khám phá thế giới… có rất nhiều lý do để những chàng trai cô gái “ xách ba lô lên và đi” đến những vùng đất lạ với căng tràn sức trẻ. Robyn Davidson, người phụ nữ Úc được cả thế giới nhắc đến với cái tên “ camel-lady” (cô gái lạc đà), có lẽ có thể kể đến như cô gái trẻ đầu tiên “phượt” châu Úc với những người bạn đồng hành là 4 chú lạc đà và 1 chú chó. 

Ảnh: Rick Smolan

Nhiều người sẽ tìm thấy bản thân mình trong hình ảnh cô gái trẻ Robyn vào những năm 1977, nhịp sống ở một thành phố lớn giữa châu Úc dường như không thể thỏa mãn cô, cô rời trường đại học ngành ngôn ngữ và văn hóa Nhật Bản, cô chuyển đến một thị trấn sa mạc có tên Alice Springs với tham vọng thực hiện chuyến hành trình một mình xuyên sa mạc đến bờ biển Ấn Độ. 

Người bạn đồng hành cô chọn trong chuyến đi là 4 chú lạc đà cô mua và học cách huấn luyện từ chính thị trấn viễn Tây nhỏ. Và chuyến hành trình kéo dài 9 tháng của Robyn trở thành một trong những đề tài được nhắc đến nhiều nhất trên báo chí vào thời điểm bấy giờ, dù đối với cô, những thử thách và điều đáng quan tâm trước mắt chỉ là làm thế nào vượt qua những sa mạc khô cằn, những cơn bão cát vô thường, những đêm lạnh giá thấu xương? Làm sao để bảo vệ những người bạn đồng hành trung thành và duy nhất? Làm sao để không gục ngã với sự đơn độc của một người lữ hành giữa bao la hoang mạc? 

Cuộc gặp gỡ tình cờ của Robyn Davidson với nhiếp ảnh gia người Mỹ Rick Smolan đã giúp cô nhận được sự bảo trợ của tạp chí National Geographic để có đủ tiền mua lạc đà, nhưng những bức ảnh cập nhật chuyến hành trình ấy dường như không thể diễn tả hết những câu chuyện về tình bạn của cô với bầy lạc đà, với chú chú trung thành Diggity và với chính mình, và đó, là câu chuyện khám phá tuyệt vời nhất bạn có thể được nghe. Bởi đó không chỉ là cách một người phụ nữ đã đi bộ qua quãng đường 2,831 km như thế nào giữa sa mạc khắc nghiệt bờ Tây nước Úc, đó còn là một hành trình nơi người lữ hành chẳng hề giấu giếm những cảm xúc thực, những nỗi sợ hãi, những sự đơn độc nhiều lúc tưởng chừng không thể vượt qua..., nhưng “ tự do chính là việc học, việc thử thách bản thân, thậm chí đánh cược. Nó không bao giờ an toàn. Tôi đã học được cách dùng những nỗi sợ của mình để tiến bước thay vì để nó chặn tôi lại,” – Robyn Davidson đã viết như vậy trong cuốn hồi ký hành trình của mình.

Chuyến đi của Robyn trở thành hiện tượng ngay khi những bức ảnh được đăng tải trên tạp chí National Geographic năm 1977, nhà báo từ nhiều hãng thông tấn nổi tiếng khắp thế giới tìm đến sa mạc nước Úc để lần theo dấu chân Robyn, nhưng đó không phải là cách bà muốn thực hiện hành trình của mình. Cũng như hình ảnh một cô gái trẻ xinh đẹp nhưng bụi bặm với chiếc váy quấn dài, khuôn mặt nhuốm cát sa mạc, đôi môi khô cằn vì thiếu nước nhưng ánh nhìn lúc nào cũng bừng cháy với sự kiên quyết đáng ngưỡng mộ để theo đuổi niềm tin “ điên rồ” của mình.

Tracks, bộ phim chuyển thể từ cuốn nhật ký hành trình của tác giả ra mắt công chúng vào năm 2013. Diễn xuất tự nhiên và lôi cuốn của nữ diễn viên người Úc Mia Wasikowska đã khắc họa hình ảnh cô gái Robyn 40 năm về trước một mình chinh phục sa mạc một cách chân thực và cảm động đến không ngờ. Không chỉ trang phục, kiểu tóc, bối cảnh.. mà chính bởi sự tôn trọng một câu chuyện có thật của Robyn Davidson đã khiến Tracks nhận được những phản hồi tích cực của các nhà phê bình điện ảnh, khán giả mà ngay chính nguyên tác. Trong cuộc phỏng vấn với tạp chí Telegraph, tác giả Robyn Davidson đã nói rằng chính bà cũng ngạc nhiên bởi “ sự chân thực đến từng chi tiết” của bộ phim. 

Robyn Davidson hiện sống ở thành phố Victoria, Úc. Bà là một trong những tác giả viết về du lịch và tự nhiên được yêu thích nhất với hơn 5 đầu sách được xuất bản kể từ sau hành trình đáng nhớ vào năm 1977. Tình bạn của bà và nhiếp ảnh gia Rick Smolan - người đã chụp những bức ảnh tuyệt vời đăng trên tạp chí National Geographic duy trì đến ngày nay. 

"Thiên táng": bản tình ca bất tận giữa một vùng đất thiêng

Tác giả Hân Nhiên kể trong cuốn sách, bà biết đến người phụ nữ tên Thư Văn hoàn toàn tình cờ, và nó đến như một vận mệnh của bà - để được lắng nghe và để được kể lại. Theo lời giới thiệu của một độc giả trên chương trình radio đêm khuya dành cho phụ nữ do bà dẫn, Hân Nhiên tìm về Hàng Châu để gặp người phụ nữ bộ dạng kỳ quặc “ bà mặc quần áo Tây Tạng truyền thống và tỏa ra thứ mùi đầy mạnh mẽ của da thuộc, sữa chua…”- một người phụ nữ Tây Tạng với khuôn mặt Trung Hoa. 

Cuộc gặp gỡ ấy đã đưa Hân Nhiên và rồi độc giả lạc vào cuộc hành trình phi thường kéo dài 30 năm của nữ bác sĩ trẻ tuổi để tìm kiếm chồng mình. Mang trong mình một niềm tin mãnh liệt và lý tưởng, cùng với tình yêu thương vô bờ bến với người chồng mới cưới, nhưng Thư Văn không thể tưởng tượng rằng, nó sẽ kéo dài đến 3 thập kỷ, nó sẽ mang bà đồng hành cuộc sống du mục với một gia đình Tây Tạng điển hình. Và rồi, nó rốt cục cũng mang bà đến với khám phá vĩ đại nhất về sự biến mất của người chồng bà không lúc nào thôi yêu thương, cũng là lúc bà chạm đến sâu thẳm đức tin và hồn thiêng của vùng đất Tây Tạng.

Trên tất cả, "Thiên Táng" là một bản tình ca bất tận, nơi những câu chuyện tình cứ thế tiếp nối: đó là câu chuyện tình yêu kéo dài cả thập kỷ từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường của Thư Văn và chồng, đó là mối tình câm của một cô gái quý tộc Tây Tạng với người chăn ngựa, đó là câu chuyện tình yêu khó tin của một người phụ nữ Tây Tạng với hai người chồng của mình, và đó là những mối tình nảy nở trên con đường du mục. Bất chấp sự chảy trôi của tháng năm, những cuộc xung đột đẫm máu tổng hòa khắc nghiệt của thiên nhiên, những mối tình trong "Thiên Táng" dường như càng thêm khắc khoải, càng thêm da diết để vượt qua tất cả…

Cuốn sách của Hân Nhiên bừng sáng những thông điệp yêu thương được khắc họa dưới những cung bậc khác nhau: một tình bạn thủy chung đến kinh ngạc của Thư Văn với cô gái quý tộc Tây Tạng Zhouma mà cô đã cứu sống. Thư Văn và Zhouma, hai người phụ nữ đại diện cho hai dân tộc, hai nền văn hóa ấy, tìm thấy ở nhau sự chia sẻ và kết nối với trái tim rộng mở và lòng đam mê khám phá những nền văn hóa lạ. Sự bất biến và khắc nghiệt của Tây Tạng thời điểm ấy, không thể vùi dập họ, họ học thích nghi, họ bền bỉ níu giữ sức mạnh của tình yêu thủy chung để làm điểm tựa. Ở "Thiên Táng", người đọc như lạc bước du hành vào thế giới tâm linh với những triết lý Phật giáo thấm nhuần vào từng nếp sinh hoạt và nghĩ suy của dân tộc Tây Tạng, để đi từ hết những ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác trước sức mạnh vô biên của đức tin đối với cuộc sống con người. 

Ở "Thiên Táng", người đọc sẽ nhận ra rằng, trái tim con người mới là điều phi thường nhất. Sau 30 năm nỗ lực kiếm tìm của Thư Văn, bà đã có lời giải đáp cho sự mất tích của người chồng, câu chuyện của một cá nhân trở thành câu chuyện của hai dân tộc, của hai nền văn hóa và nỗ lực hóa giải vượt qua những giới hạn của sự hi sinh. Sau “Hảo nữ Trung Hoa”, Hân Nhiên- một trong những nhà văn nữ đương đại nổi tiếng nhất Trung Quốc đã một lần nữa chạm đến thẳm sâu tâm hồn của người đọc bằng chính sự tinh tế của một người phụ nữ khi kể câu chuyện của một người phụ nữ khác bằng "Thiên Táng" - bởi đó không chỉ là một câu chuyện, đó là một bản tình ca.

Hà Nội của “Phố vẫn gió”

“Không còn nghe được một chút gì tiếng gió và tiếng lá giữa phố phường sục sôi người xe. Nhưng không khí rời rợi mát rồi. Hà Nội đã thu...” Cứ thế, lời kể dìu dặt của nhân vật Ngân đưa người đọc vào một cuộc hành trình của những hồi ức đan xen thực tại. Cuộc hành trình “đi tìm lại ngôi nhà xưa” ấy, hóa ra là cả một câu chuyện tuổi trẻ của cả một thế hệ, lớn lên cùng những biến động lịch sử của thành phố, hay rộng hơn, của đất nước.

Ngân - cô gái Hà Nội lớn lên trong một căn hộ tập thể thời hậu chiến, tìm thấy những mơ hồ lãng đãng, những mối tình thầm, những tháng năm học trò trong hai căn biệt thự Pháp cổ. Đối với cô, Hà Nội ở thời điểm ấy, đã sao mà đối lập, giữa những cuộc đời trong căn biệt thự cổ của hai người bạn gái thân thiết và những cuộc đời khác, trong khu tập thể nơi cô sống. Thời cuộc và sự chuyển mình chóng vánh của thành phố dường như không thoát khỏi tâm hồn nhạy cảm quá đỗi của Ngân, từ sự tò mò khám phá cái thế giới đầy ắp thanh âm du dương của nhạc cổ điển, ánh sáng rọi từ ô cửa sổ nơi cô nằm cùng bạn, đọc tiểu thuyết và mơ màng, và vẻ trầm lặng quyến rũ toát lên từ chính sự cũ kĩ, cô thành tha thiết với chúng lúc nào không hay. 

Với căn hộ tập thể nơi cô sống, Hà Nội hiện hữu theo hình hài khác. Những nhà ăn tập thể, những bể giặt chung, những góc chơi của tuổi thơ, và cả những sự cơi nới từ ngại ngùng đến thẳng thừng. Xâm nhập vào cả hai thế giới bằng tâm hồn vừa dịu dàng, vừa đáo để, hình ảnh Hà Nội những năm tháng hậu chiến hiện lên dẫu chẳng long lanh vẫn tràn ngập vả rất “Hà Nội “, không thể lẫn đi đâu được. Phải chăng vì phố, những ngõ nhỏ, những cây sấu già vẫn thảng hoặc xuất hiện trong từng trang viết. Có khi theo mạch câu chuyện, một bữa ăn của người Hà Nội được miêu tả sao mà chi tiết, chân thực : “canh mồng tơi rau đay mướp hương, nhộng rang rắc lá chanh thái chỉ, … cà bát muối mặn dầm đường tỏi ớt, mỗi thứ một chút, đúng vị bốn mùa”. Rồi cách mặc, cách giao tiếp, cách thương, yêu, ghét cũng phảng phất phong vị rất riêng của một Hà Nội trong lòng cô gái trẻ. Ở đó, ai cũng tìm được một “phố của riêng mình”.

Ở “Phố vẫn gió”, mỗi căn nhà gắn với những số phận, những mảnh đời, những tréo ngoe, hệ lụy của chiến tranh. Những cuộc chiến thầm lặng diễn ra từng ngày trong mỗi căn biệt thự phản chiếu rõ rệt nhất trong sự chia năm-sẻ bảy của mỗi gia đình có “vinh dự” được sống ở đó. Sự kiêu hãnh vẫn còn đó, nhưng theo cái cách thật ám ảnh, day dứt. Hiếm ai có sự xâm nhập đến độ tường tận như Ngân - cô gái trẻ âm thầm chứng kiến, có lúc vui, có lúc buồn cùng mỗi số phận, của bạn cô, mẹ cô, những say mê thơ trẻ, và bao số phận kết nối chéo chồng với lịch sử. Hà Nội thời điểm ấy chứa trong mình một gia đình tan tác vì chiến tranh chia cắt, mối tình dang dở, sự đổi thay vì mưu sinh. Nhưng, cũng những năm tháng ấy, tình yêu ấp úng dường như thêm đẹp, thêm day dứt. Chân phương của tình người, tình bạn, tình cảm gia đình, sẻ chia bao dung dường như thêm lấp lánh, ấm lòng đến kỳ lạ. 

Hà Nội - thành phố ấy không hiểu vì lí do gì, dù có đổi thay đến đâu, vẫn khiến nhiều người, nhiều trái tim vương vấn. Với “Phố vẫn gió”- Lê Minh Hà đã không chỉ mang những vấn vương mà còn cả sự kiều diễm, nữ tính của cô gái Hà Nội để khắc họa chân dung một thành phố những ngày tưởng gần mà lại thật xa xôi.