Tips & Advice Những điểm khác biệt trong cách Gen Z và Millennials quản lý tài chính (Phần 1)

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu không ngừng biến động, cách mỗi thế hệ tiếp cận và quản lý tài chính cá nhân đã trở thành một đề tài hấp dẫn, phản ánh không chỉ sự khác biệt về tuổi tác mà còn cả những giá trị, trải nghiệm và tầm nhìn riêng.

Hai thế hệ gần nhất, Millennials (sinh từ 1981 - 1996) và Gen Z (sinh từ 1997 - 2012), dù thường được gộp chung là "những người trẻ", song lại sở hữu những tư duy và hành vi tài chính khác biệt một cách đáng ngạc nhiên. Nếu Millennials lớn lên trong giai đoạn chuyển giao của thiên niên kỷ, chứng kiến sự bùng nổ của Internet và đối mặt với cuộc khủng hoảng tài chính 2008, thì Gen Z lại là thế hệ "thuần kỹ thuật số", trưởng thành trong một thế giới siêu kết nối, nơi thông tin tài chính chỉ cách một cú chạm và sự bất ổn kinh tế dường như là một điều hiển nhiên.

Ảnh: freepik

Bối cảnh kinh tế lý giải tất cả

Sự khác biệt nền tảng nhất trong tư duy tài chính của Millennials và Gen Z bắt nguồn từ chính bối cảnh kinh tế mà họ đã trải qua trong những năm tháng đầu đời. Mỗi thế hệ đều mang trong mình những dấu ấn và bài học riêng, ảnh hưởng sâu sắc đến cách họ kiếm tiền, tiết kiệm và đối mặt với rủi ro.

Millennials: Thế hệ của sự lạc quan và gánh nặng nợ nần

Millennials, hay còn gọi là Gen Y, bước vào đời với một tâm thế tương đối lạc quan. Họ được nuôi dưỡng trong giai đoạn kinh tế bùng nổ của thập niên 90, được dạy rằng một tấm bằng đại học là chìa khóa vàng mở ra cánh cửa thành công và một sự nghiệp ổn định. Tuy nhiên, thực tế lại phũ phàng hơn rất nhiều. Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 đã giáng một đòn mạnh vào thế hệ này ngay khi họ vừa tốt nghiệp hoặc mới bắt đầu sự nghiệp. Nhiều người phải vật lộn để tìm việc, chấp nhận những công việc trái ngành với mức lương thấp và đối mặt với gánh nặng nợ sinh viên khổng lồ.

Trải nghiệm này đã tạo ra một thế hệ vừa có tham vọng nhưng cũng đầy thận trọng. Họ khao khát sự ổn định mà cha mẹ họ từng có nhưng lại liên tục phải đối mặt với sự bấp bênh của thị trường lao động. Gánh nặng nợ nần, đặc biệt là nợ học phí, đã trở thành một ám ảnh, khiến việc mua nhà, kết hôn hay tiết kiệm cho hưu trí trở nên xa vời hơn. Chính vì vậy, nhiều Millennials có xu hướng tập trung vào việc trả nợ và xây dựng một quỹ khẩn cấp vững chắc trước khi nghĩ đến những mục tiêu tài chính dài hạn hơn.

Ảnh: Unsplash

Gen Z: Lớn lên cùng sự bất ổn và tư duy thực tế

Ngược lại, Gen Z không có ký ức về thời kỳ kinh tế ổn định trước khủng hoảng. Họ lớn lên trong một thế giới hậu 2008, nơi sự bất ổn kinh tế, biến đổi khí hậu và gần đây nhất là đại dịch COVID-19 là những điều hiển nhiên. Họ chứng kiến các thế hệ đi trước phải vật lộn với nợ nần và khó khăn tài chính. Điều này đã hun đúc nên một thế hệ có cái nhìn thực tế và có phần hoài nghi hơn về các con đường truyền thống.

Đối với Gen Z, một tấm bằng đại học không còn là sự đảm bảo tuyệt đối cho một tương lai xán lạn. Họ cởi mở hơn với các lựa chọn khác như học nghề, làm việc tự do (freelance) hay khởi nghiệp từ sớm. Lớn lên cùng mạng xã hội, họ nhận thức rõ ràng về áp lực tài chính và sự cần thiết của việc phải tự lập từ sớm. Gen Z không mơ mộng về một công việc ổn định suốt đời; thay vào đó, họ tìm kiếm sự linh hoạt, đa dạng hóa nguồn thu nhập và chuẩn bị cho một tương lai khó đoán định. Sự thực tế này khiến họ trở thành những người tiết kiệm có chủ đích và bắt đầu đầu tư sớm hơn so với các thế hệ trước.

Ảnh: freepik

Quan điểm về tiết kiệm và đầu tư

Cách Millennials và Gen Z tiếp cận việc tiết kiệm và đầu tư phản ánh rõ nét những trải nghiệm và ưu tiên khác nhau của họ. Trong khi một bên tập trung vào sự an toàn và các mục tiêu hữu hình, bên còn lại sẵn sàng chấp nhận rủi ro để tối đa hóa lợi nhuận trong dài hạn.

Millennials: Ưu tiên an toàn và các mục tiêu ngắn hạn

Bị ảnh hưởng bởi các cuộc khủng hoảng tài chính, Millennials có xu hướng ưu tiên sự an toàn. Mục tiêu tài chính của họ thường tập trung vào những cột mốc hữu hình và mang tính truyền thống như trả hết nợ sinh viên, tiết kiệm để mua xe, đặt cọc mua nhà và xây dựng một quỹ khẩn cấp đủ sống từ 3-6 tháng. Họ có xu hướng tin tưởng vào các công cụ tài chính quen thuộc như tài khoản tiết kiệm, chứng chỉ tiền gửi (CDs) và các quỹ tương hỗ có rủi ro thấp.

Nhiều Millennials vẫn coi thị trường chứng khoán là một nơi đầy rủi ro và biến động. Mặc dù một bộ phận đã bắt đầu tham gia đầu tư, nhưng sự thận trọng vẫn là tâm lý chủ đạo. Họ thường tìm kiếm lời khuyên từ các chuyên gia tài chính và thích các kế hoạch đầu tư có cấu trúc rõ ràng, chẳng hạn như các quỹ hưu trí do công ty tài trợ. Đối với thế hệ này, việc bảo toàn vốn đôi khi còn quan trọng hơn việc tìm kiếm lợi nhuận đột phá.

Ảnh: Unsplash

Gen Z: "Liều ăn nhiều" và tầm nhìn dài hạn

Gen Z, ngược lại, lại thể hiện một thái độ hoàn toàn khác. Dù lớn lên trong bất ổn, họ lại tỏ ra thoải mái hơn với rủi ro. Có lẽ vì họ cảm thấy mình có nhiều thời gian hơn để phục hồi sau những thua lỗ tiềm tàng. Thế hệ này bắt đầu hành trình đầu tư từ rất sớm, đôi khi ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, với những khoản tiền nhỏ.

Được tiếp cận với vô số thông tin và các ứng dụng đầu tư thân thiện với người dùng như Robinhood hay eToro, Gen Z không ngần ngại tham gia vào các thị trường biến động mạnh như chứng khoán và tiền điện tử. Họ bị thu hút bởi tiềm năng lợi nhuận cao và sẵn sàng "tất tay" vào các cổ phiếu meme hay các đồng coin đang thịnh hành. Sự bùng nổ của các cộng đồng đầu tư trên Reddit (như WallStreetBets) hay các "chuyên gia tài chính" trên TikTok và YouTube đã tiếp thêm động lực cho xu hướng này.

Gen Z không chỉ đầu tư để đạt được các mục tiêu truyền thống. Đối với họ, đầu tư còn là một cách để thể hiện giá trị bản thân. Họ có xu hướng đầu tư vào các công ty có trách nhiệm với xã hội và môi trường (đầu tư ESG - Environmental, Social, and Governance). Họ coi việc đầu tư không chỉ là một phương tiện làm giàu, mà còn là một công cụ để tạo ra sự thay đổi tích cực cho thế giới.