share-arrow show-more-arrow watch101-hotspot instagram nav dropdown-arrow full-article-view read-more-arrow close email facebook w image-centric-view newletter-icon pinterest search thumbnail-view twitter view-image wondersauce
TEXT VIEW Article views bubble
IMAGE VIEW Article views bubble

Reminiscence & Heritage Tín ngưỡng người Hoa trong những ''ngôi chùa'' trăm năm khói hương vùng Chợ Lớn


ADVERTISEMENT

Với những kẻ lang thang tìm hiểu nếp sống người Sài Thành và khám phá những kiến trúc cổ độc đáo như mình, thì vùng Chợ Lớn là cả một kho tàng. Mà nổi bất trên trong đó là nét đặc sắc của những ngôi chùa, gọi cho đúng hơn là Hội quán, miếu người Hoa. Chẳng rõ là mê mẩn những hoa văn sặc sỡ đã nhuốm màu trầm kha, hay động lòng trước bầu không khí tâm linh sâu sắc bao thế hệ người Hoa lưu lại chốn này.

Chẳng rõ là tôi mê mẩn những hoa văn sặc sỡ đã nhuốm màu trầm kha, hay động lòng trước bầu không khí tâm linh sâu sắc bao thế hệ người Hoa lưu lại chốn này.

Dọc theo trục đường Nguyễn Trãi khu vực quận 5, quận 6, không khó để bắt gặp những ngôi miếu bật lên giữa những kiến trúc đô thị hiện đại. Những cơ sở tín ngưỡng dân gian - miếu thờ này được cộng đồng người Hoa dựng xây và duy trì khói hương trong suốt quá trình đến định cư, làm ăn sinh sống tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Mỗi nhóm cộng đồng người Hoa đến thành phố định cư đều có cho mình một Hội quán - được coi là nơi tụ hội của những người đồng hương bản xứ tại cố quốc. Cốt để tạo sự gắn kết cộng đồng, san sẻ khó khăn, chia sẻ kinh nghiệm làm ăn sinh sống tại vùng đất mới.

Nghe lỏm lời một viếng khách của Hội quán Tuệ Thành - nơi thường được gọi phổ biến hơn với cái tên Miếu (Chùa) Bà Thiên Hậu, tôi được biết Hội quán thuở đầu chỉ đơn thuần là chỗ cho các sinh hoạt cộng đồng trong đời sống thường nhật. Tựa như đình làng của người Việt, dần dà các hội quán đều lập miếu thờ, trở thành thành nơi sinh hoạt tín ngưỡng, chốn nương nhờ tinh thần và gắn kết cộng đồng.

Đã viếng thăm nhiều chùa miếu dọc ngang đất nước, không khó nhận ra nét đặc sắc riêng biệt  trong kiểu dáng và bài trí kiến trúc, cũng như quan điểm thờ cúng của các cộng đồng người Hoa nói riêng và người Hoa với người Việt nói chung. Vậy nhưng, trong quá trình cùng chung sống, tất có sự tiếp thu và ảnh hưởng lẫn nhau.

Một người dâng hương tại Miếu Bà thiên Hậu

Buổi lang thang hôm đó không có nhiều thời gian, nhưng tôi cũng được dịp ngang qua nhiều hội quán thuộc Thất Phủ năm xưa, đầu tiên chọn viếng hương Hội quán Tuệ Thành (Miếu Bà Thiên Hậu) của người Quảng Đông. Bước qua tường gạch kiên cố, tôi gặp ngay khu vực hoạt động của hội quán như hội họp, tiếp khách - nơi tôi điền thông tin người viếng thăm theo thông lệ. Trước khi vào khu thờ cúng, tôi gặp một khoảng giếng trời để lấy ánh sáng, không khí cũng như làm lối thoát cho khói nhang. Nét kiến trúc này thực sự tài hoa và sáng tạo. Nó khiến ngôi miếu với diện tích không lớn với hoa văn và bài trí dày đặc không bị ngộp. Đồng thời cung cấp ánh sáng cho tứ phía và đưa dòng khói hương lưu chuyển, tạo cảm giác linh thiêng trong làn khói hương nghi ngút.

Người quản miếu đưa hương

Một lần nữa, sự chú ý của một đứa mê hoa văn như mình va phải những trang trí trên nóc miếu, mê mẩn đến độ phải tìm hiểu gốc gác ngọn nguồn. Hỏi một trong những người trông coi miếu, những hoa văn hoa lá, hình nhân bằng gốm này được hai lò Bửu Nguyên và Đồng Hoa chế tác theo cảnh đả võ đài, bái tổ vinh quy, lưỡng long tranh câu, tiên đồng ngọc nữ với hàng chữ ''Hòa hợp nhị tiên'',...  Những bài trí này đa số đều phát nguồn từ các tích truyện cổ như Tây Du Ký, Tam Quốc, Thủy Hử, Hồng Lâu Mộng… Bố cục và nội dung được thiết kế thành ba tầng: tầng trên cùng là lưỡng long tranh châu; tầng giữa theo các đề tài tích truyện; tầng dưới cùng tạo hình thú rừng, cây cảnh, trăm chim tranh hót, trăm hoa đua nở… thể hiện một cuộc nhân sinh thanh bình thơ mộng. Có vậy mới thấy, đời sống tín ngưỡng luôn gắn bó mật thiết với cuộc sống thường nhật, mọi tâm nguyện kể cả nếp vui sinh hoạt như tích truyện đều được người Hoa đưa vào cơ sở tâm linh của mình.

Quan sát, đọc tích và tra khảo một hồi, tôi biết thêm điện thờ chính trong miếu dành cho Bà Thiên Hậu - người đã hiển linh phù hộ những thương nhân vượt biển sang đất Việt bình an qua sóng to gió lớn. Tôi ngồi lại miếu thật lâu, người viếng thăm dập dìu thắp lên làn khói hương nghi ngút.

Có anh chàng tay đeo nhẫn vàng đến cầu tài lộc, người mẹ cầu an, hay những nàng tà váy thướt tha đến cầu lang quân như ý nhân tiện lưu lại vài tấm hình. Đâu đó vẫn có những kẻ ôm máy ảnh ngắm nghía từng ngóc ngách, câu đối, cổ vật như tôi, hay những người khách du lịch chỉ chỏ nói tiếng Tàu xí xố. Dù cho người đến đây với mục đích gì, cả ngôi miếu vẫn toát ra bầu không khí tâm linh thanh bình bất khả xâm phạm.

Một góc trưng bày cổ vật và câu đối trong Miếu Bà Thiên Hậu

Rời hội quán Tuệ Thành, tôi mon men ghé đến Hội quán Nghĩa An, còn gọi là Chùa Ông của người Triều Châu gần đó để tìm tòi nét khác biệt của từng nhóm cộng động người Hoa.

Khác với Miếu Bà Thiên Hậu, Quan Đế là vị chính thần được thờ tại đây như tên gọi Chùa Ông. Trong miếu không khó để bắt gặp những bức hoành phi, câu đối chạm chữ Hán, mà hỏi người coi miếu mới hiểu đều có nội dung ngợi ca ông như sao sáng muôn đời, người xưa nay chỉ có một.

Hội quán Nghĩa An hay nhân gian còn gọi là Chùa Ông mang đậm dấu ấn Trung Hoa

Như phần lớn các đền miếu của người Hoa, hội quán Nghĩa An có kiến trúc tổng thể hình vuông như kiểu tứ hợp viện với giếng trời ở giữa.  Sân miếu khá rộng, chiếm hơn phân nửa diện tích khuôn viên. Từ hai cổng lớn và đến cửa hội quán, tôi đếm có cả năm cặp kỳ lân bằng đá đặt đối xứng nhau, mà nổi bật hơn cả là cặp lân ngậm ngọc chầu hai bên cửa. Trang trí Nghĩa An hội quán mang đậm dấu ấn Trung Hoa với cách thiết kế tầng mái, tượng gốm, phù điêu mái ngói, dây hoa, bông hoa chạm ngược ở hiên, tượng long mã… cột chèo sơn son thếp vàng.

Hệ thống thờ thần đa dạng trong Nghĩa An hội quán

So với hội quán Tuệ Thành, hội quán Nghĩa An thờ phụng đa dạng hơn, tôi gặp cả tượng thờ Bát Tiên, hay Tề Thiên Đại Thánh - các nhân vật đã quá quen thuộc trong những bộ phim kinh điển thuở bé. Thời điểm tôi đến, tuy ít người thăm viếng, lễ vật đong đầy và tàn tích nến hương vẫn cho thấy đây là nơi tới lui thường nhật của người dân.

Lễ vật đong đầy và tàn tích nến hương vẫn cho thấy đây là nơi tới lui thường nhật của người dân

Bao thế hệ người trôi qua, chẳng rõ những ngôi miếu nơi Chợ Lớn chất chứa và nguyện thành bao nhiêu tâm nguyện. Chỉ biết rằng, có những người nguyện tin vào sức mạnh tâm linh để có niềm tin phát triển sức mạnh nội tại. Cứ vậy mà đời sống tâm linh của người Hoa nơi đất Việt nói riêng và người Việt Nam nói chung vẫn duy trì hàng trăm năm nay. Ở đâu có người, ở đó có đền đài, chùa miếu.

Người nguyện tin vào sức mạnh tâm linh để có niềm tin phát triển sức mạnh nội tại

Một buổi rong chơi ít ỏi không thể khiến tôi cập nhật tường tận những đặc điểm trong tín ngưỡng của người Hoa ở Chợ Lớn. Thế nhưng không ít những kiến thức, hình dung về cái đẹp và liên tưởng đã rõ ràng hình hài trong lòng. Những chuyến lang thang như vậy luôn mang về cho tâm hồn nhiều niềm đẹp đẽ, phải vậy mà chân mãi không thể ngừng.

 

>>Xem thêm: Không khí Sài Gòn những ngày xuân chạm ngõ


ADVERTISEMENT