W Coffee Talk NTK KILOMET109 Vũ Thảo: “Bảo tồn và đổi mới không nhất thiết phải loại trừ lẫn nhau”

Từ năm 2009, chị Vũ Thảo, nhà sáng lập thương hiệu KILOMET109, bắt đầu nghiên cứu về thời trang bền vững. Thời điểm đó, chị vừa làm việc cho hai nhãn hiệu độc lập nước ngoài, vừa là trợ lý giảng viên thiết kế tại Học viện Thiết kế & Thời trang London ở Hà Nội, đồng thời nhận được đề nghị giảng dạy một vài lớp về Văn hóa Trang phục. Cũng trong thời gian này, nhận thức về những tác động tiêu cực đến xã hội và môi trường của ngành thời trang nhanh ngày càng gia tăng, không chỉ ở phương Tây mà còn ngay tại Việt Nam.

Chân dung nhà sáng lập, nhà thiết kế của thương hiệu bền vững KILOMET109 - chị Vũ Thảo

Chào chị Vũ Thảo, cảm ơn chị đã dành thời gian trò chuyện cùng WOWWEEKEND.

Đầu tiên, chúng ta quay lại những ngày đầu một chút. Động lực nào đã thôi thúc chị tập trung vào phát triển thời trang bền vững - một hướng đi mà có lẽ ở thời điểm đó vẫn chưa được nhiều người quan tâm đến?

Chào WOWWEEKEND và các bạn đọc!

Trong quá trình tìm hiểu sâu về bền vững, tôi thấy rằng Việt Nam, với hơn 54 nhóm dân tộc có lịch sử vô cùng phong phú về chất liệu thủ công, trang phục và thời trang. Tôi nhận ra các phương pháp chế tác thủ công bản địa của Việt Nam được xây dựng dựa trên những nguyên tắc và kỹ thuật bền vững. Đây là một khám phá vô cùng thú vị. Bởi điều đó có nghĩa thời trang bền vững không phải là một xu hướng mới du nhập từ phương Tây, mà đúng hơn là đặc tính văn hoá đã tồn tại ở Việt Nam trong nhiều thế kỷ!

Tôi bị mê hoặc bởi các cộng đồng thủ công Việt Nam truyền thống, cũng đã đi đến nhiều nơi để thăm thú và tìm hiểu. Nhưng mãi đến khoảng năm 2012, tôi mới bắt đầu kết hợp chất liệu sản xuất tại địa phương và phương pháp bền vững bản địa vào các bộ sưu tập thời trang của riêng mình.

Tôi nhận ra rằng cách tốt nhất để bảo tồn những truyền thống độc đáo này là kết hợp chúng với thiết kế đương đại.

Tôi bắt đầu hợp tác với một số cộng đồng nghệ nhân để phục dựng, thử nghiệm bằng phương pháp truyền thống, sau đó áp dụng các khái niệm thiết kế hiện đại để biến những loại vải vóc này thành những sản phẩm thời trang ứng dụng.

Tôi tin tưởng mạnh mẽ rằng sự kết hợp giữa cái mới và cái cũ sẽ thổi thêm luồng sinh khí vào các loại vải truyền thống, bằng cách làm cho chúng trở nên phù hợp hơn và liên quan hơn trong bối cảnh thời trang đương đại. Tôi cũng tin rằng bảo tồn và đổi mới không nhất thiết phải loại trừ lẫn nhau, nghĩa là chúng ta có thể duy trì cái cũ bằng cách cải tiến.

Quá trình chị làm việc với các nghệ nhân dân tộc diễn ra thế nào?

Sau khi tiếp cận với mỗi cộng đồng, tôi thường dành thời gian để nghiên cứu kỹ về cộng đồng đó, nếp sống, tập tục, phương pháp chế tác… Tôi nhận ra, mỗi cộng đồng là một bản thể văn hoá khác biệt. Tôi thường xuyên đến thăm và làm việc trực tiếp với họ. Tôi cũng tham gia vào các khâu làm chất liệu từ gieo trồng, gặt hái, dệt và nhuộm…

Cách làm việc của tôi và nghệ nhân có tính tích hợp cao. Với chất liệu truyền thống thì nghệ nhân hoàn toàn làm chủ khâu sản xuất, còn với loại thử nghiệm thì tôi lại dẫn dắt từ ý tưởng cho đến phần hoàn thiện. Riêng phần thiết kế thì tôi chịu trách nhiệm hoàn toàn. Chúng tôi tận dụng nguồn lực có sẵn của cộng đồng, từ giống thực vật, nguồn nguyên liệu, sức lao động với mong muốn duy trì được sức sống của nghề thủ công ở cộng đồng và bên ngoài cộng đồng.

Nhìn lại hành trình đã qua, bộ sưu tập nào của KILOMET109 khiến chị tự hào nhất?

Bộ sưu tập “Hạt” có lẽ là dấu mốc quan trọng trong sự nghiệp thiết kế của tôi. Nó đánh dấu sự trưởng thành về tư duy thiết kế, định hình triết lý thiết kế của cá nhân tôi. Nó cũng khẳng định thời trang sinh thái là hoàn toàn có thể sau khi tôi đã vật lộn hơn 4 năm cùng với nhóm nghệ nhân thủ công Nùng An, Cao Bằng để tự canh tác, dệt và nhuộm tự nhiên.

“Hạt” cũng mang lại cho tôi giải quán quân trong cuộc thi Doanh Nhân Sáng Tạo từ Hội Đồng Anh 2014 về lĩnh vực thiết kế thời trang. Giải thưởng đó đã đưa tôi đến London lần đầu tiên và mở ra nhiều cơ hội học hỏi, hợp tác sau đó. Một vài cá nhân, tổ chức mà tôi gặp gỡ thời gian ấy đã trở thành bạn, nhà hợp tác cho đến tận bây giờ.

Vừa qua KILOMET109 đã tham dự London Design Festival, phản hồi từ giới chuyên môn hay khách tham quan quốc tế về các sản phẩm của thương hiệu như thế nào?

Đó là triển lãm The Abney Effect (Hiệu ứng Abney), nằm trong công viên Abney thuộc thành phố London. Triển lãm nhằm khám phá nguyên vật liệu có thể thu hái từ thực vật và hệ sinh thái của chúng mà không cần phải chặt bỏ. Tại đây, KILOMET109 đã giới thiệu một chuỗi các tiếp cận chất liệu thời trang có nguồn gốc hoàn toàn địa phương từ quả, hạt, sáp và rễ cây như là quả mặc nưa, hạt điều, nhựa cánh kiến, củ nâu…

Triển lãm đã đón hàng nghìn khách thăm quan và được giới chuyên môn đánh giá là một trong những show đáng xem nhất tại Lễ Hội Thiết Kế London 2024. Trong suốt thời gian diễn ra triển lãm, chúng tôi nhận được rất nhiều tin nhắn cảm động từ khách thăm quan. Rất nhiều người trong số họ cho rằng triển lãm đã thay đổi cách họ nhìn nhận về nguyên vật liệu và cách khai thác nguồn nguyên liệu có trách nhiệm hơn với thế giới tự nhiên. Họ ấn tượng mạnh mẽ với hệ sinh thái thực vật đa dạng của Việt Nam cũng như các kỹ nghệ chế tác thủ công của Việt Nam. 

Chị nghĩ sao về xu hướng tiêu dùng thời trang bền vững tại Việt Nam, đặc biệt là thời gian gần đây?

Thực sự sôi động!

Thời trang đang đóng một vai trò lớn trong việc đưa Việt Nam trở thành cái nôi sáng tạo nổi bật trong khu vực. Và thời trang bền vững càng nâng tầm cạnh tranh cho Việt Nam không chỉ ở địa hạt sản xuất mà cả ở địa hạt sáng tạo. Tần số xuất hiện của các tên tuổi NTK Việt trên các diễn đàn thời trang quốc tế ngày càng thường xuyên hơn. Ở cả các lĩnh vực có tính tiên phong như thử nghiệm, nghiên cứu, giáo dục thời trang - điều làm tôi thấy phấn khích nhất! Xin kể ra một vài cái tên tiêu biểu ở đây: Tomtex, Eco Soi, Green Yarn, TPramie, Viramie.

Người tiêu dùng trong nước đang chuyển sang lựa chọn các sản phẩm bền vững nội địa nhiều hơn thay vì tiêu thụ sản phẩm cao cấp nhập khẩu. Sự sùng bái hàng hiệu ngoại quốc của người Việt cũng có những tín hiệu thay đổi. Những yêu cầu khắt khe nay đã có thể tìm được từ các sản phẩm “hàng hiệu nội địa”.

Chị Vũ Thảo có thể chia sẻ thêm về những chất liệu hoặc công nghệ mới mà KILOMET109 đang nghiên cứu, phát triển?

Chúng tôi đang thử nghiệm với chất liệu tổng hợp từ thực vật: Cây chuối rừng, cây dứa rừng, cây gai xanh, cây gai dầu. Chúng tôi cũng đang mày mò để tạo ra các chất liệu mới hoàn toàn từ việc áp dụng phương pháp cán bóng cổ truyền của những đồng bào miền núi phía bắc. Bảng màu nhuộm tự nhiên của chúng tôi cũng tiếp tục được bổ sung với gam vàng, cam, đỏ bên cạnh nâu, xanh, đen.

Nếu có thể thay đổi một điều trong ngành thời trang để nó trở nên bền vững hơn, chị nghĩ đó sẽ là gì?

Giảm sản xuất vượt mức. Việc này sẽ kéo theo giảm tiêu dùng bùng phát. Mọi người nên khó tính hơn với hành vi tiêu dùng của mình. Thời trang chỉ có thể tồn tại nếu trái đất của chúng ta còn tồn tại. Lụa là, gấm vóc để làm gì khi nguồn năng lượng, nguồn nhiên liệu đang bị rút cạn, thiên nhiên đang chìm sâu hơn vào cơn khủng hoảng. Nghe có vẻ hô hào nhưng thực sự là như thế!

Nếu mô tả KILOMET109 bằng ba từ, chị sẽ chọn những từ nào? Vì sao?

Bản địa, đương đại và bền vững. Đơn giản vì những từ này khái quát được đầy đủ giá trị cốt lõi mà KILOMET109 đang theo đuổi.