Reminiscence & Heritage Nét đẹp văn hóa: Thú vui chơi tao nhã ngày Tết của người Việt

Tết Nguyên Đán luôn là dịp mà ai ai cũng háo hức mong chờ để có thể sum vầy và hội hè vui chơi. Nhiều người chọn cho mình những thú vui tao nhã ngày xuân để khiến đời sống tinh thần thêm phần thi vị. Dần dà, chúng trở thành nét văn hóa độc đáo trong dịp Tết cổ truyền và được gìn giữ qua nhiều thế hệ.

Xin chữ đầu năm

Dân gian có câu: “Nhất chữ, nhì tranh, tam sành, tứ kiểng” nhằm nhấn mạnh sự trọng chữ nghĩa của người Việt. Do đó, tục xin chữ mang ý nghĩa vô cùng thiêng liêng vì nó đề cao tinh thần hiếu học cũng như gửi gắm bao ước vọng về một năm mới an khang thịnh vượng.

Không chỉ được thực hiện vào dịp Tết đến xuân sang mà tục lệ này còn có thể tiến hành trước một kỳ thi quan trọng. Người ta cho rằng việc xin được chữ vàng trên giấy đỏ từ ông đồ rồi đem treo ở một nơi trang trọng trong nhà sẽ mang lại may mắn cả năm; đồng thời còn mang ngụ ý người xin chữ cũng xin được cả tài nghệ và đức độ của người thủ bút. Vì vậy, người cho chữ khi xưa thường là thầy giáo, nho sĩ có nhân cách hiền lương và am hiểu sâu rộng.

Ảnh: Thủy Tiên

Ảnh: Unsplash

Theo thường lệ, ông đồ sẽ căn cứ vào ước nguyện của người xin để chắp bút, sau đó giải thích ý nghĩa từng nét chữ cho họ. Xin chữ “Phúc”, “An” là cầu sức khỏe cho con cháu trong nhà; xin chữ “Tài”, “Trí”, “Nhẫn” để mong sao học hành giỏi giang; người kinh doanh lại xin chữ “Hưng”, “Thịnh”, “Vượng” để công việc cả năm thuận buồm xuôi gió.

Giờ đây, chữ thư pháp Hán Việt cũng đã được thay thế bằng chữ Quốc ngữ và không khó để bắt gặp những ông đồ trẻ tuổi. Dù không còn cực thịnh như xưa, song việc xin chữ vẫn là một thú vui tao nhã của những người yêu văn hóa truyền thống. Hình ảnh bút nghiên, mực tàu, bức thư pháp và những con chữ rồng bay phượng múa chính là vẻ đẹp đậm chất hoài cổ của mùa Tết.

Chơi tranh

Tương truyền, cư dân Thăng Long xưa là những người khởi xướng thú chơi tranh ngày Tết. Lúc bấy giờ, dù giàu hay nghèo, cứ sau ngày 23 tháng Chạp, hầu như gia đình nào cũng sắm sửa một bộ tranh về trang trí cho gian nhà thêm sáng sủa. Những loại tranh dân gian phản ánh đời sống sinh hoạt bình dị hay văn hóa của người Việt như tranh Hàng Trống, tranh Đông Hồ, tranh Kim Hoàng là được ưa chuộng nhất; theo sau là tranh châm biếm, tranh lịch sử, tranh phong cảnh…

Ảnh: Tranh dân gian Đông Hồ 

Không chỉ mang giá trị thẩm mỹ, tranh Tết còn chứa đựng ý nghĩa tâm linh vô cùng sâu sắc. Chẳng hạn, tranh Bát Mã Đồ ngụ ý về niềm tin thắng lợi và sự thăng quan tiến chức; tranh Cửu Ngư Quần Hội thể hiện cho tài lộc dồi dào; tranh Sen Hạc nói lên sự trường thọ hay tranh Vinh Hoa Phú Quý thay cho lời chúc tụng về một cuộc sống giàu sang… Vì vậy, những bức tranh ấy vừa tô thắm sắc xuân cho nhà ở, vừa góp phần gìn giữ một nét văn hóa đặc sắc trong ngày Tết cổ truyền. 

Ngày nay, tranh Tết đã được biến tấu với nhiều chất liệu đa dạng như đồng, thêu, gốm sứ, chạm khắc gỗ, khảm trai, khảm đá quý… Tuy nhiên, người họa sĩ vẫn bám sát vào đề tài tranh dân gian xưa với mục đích gìn giữ những quan niệm sống hay lời răn dạy về lẽ sống mà cha ông đã truyền tải vào tác phẩm.

Chơi hoa, cây cảnh

Theo quan niệm dân gian, càng chưng nhiều hoa, cây cảnh trong nhà, gia chủ sẽ càng thu hút được nhiều may mắn. Do đó, cứ cận Tết, ai nấy cũng đều đổ ra chợ hoa để ngắm nghía và chọn cho mình một chậu hoa kiểng ưng ý rồi trang hoàng lộng lẫy cho nơi ở.

Bên cạnh những loại hoa truyền thống như mai, đào, quất, cúc vạn thọ, hiện nhà vườn cũng đã cho ra đời nhiều chủng loại phong phú và vẫn chứa đựng ý nghĩa phong thủy thiêng liêng. Tiêu biểu là hoa trạng nguyên - cầu cho thi cử đỗ đạt; hoa thủy tiên - cầu cho vạn sự như ý và thêm tài khí cho gia đình; hoa kim ngân - cầu cho tài lộc đầy ắp; hoa cát tường - cầu cho công việc hanh thông, làm ăn phát đạt…

Ảnh: Cao Anh Tuấn

Việc chọn cây kiểng cũng không kém phần cầu kỳ. Cụ thể, cây phải có thế đứng vững chãi, cành lá sum sê và đủ lá - lộc - chồi, trái cũng phải đủ bộ chín - xanh - non. Đặc biệt, nhiều người gần đây còn rộ xu hướng chơi bonsai. Đây là loại cây có chiều cao khiêm tốn, có thể đặt ở ban công, bàn làm việc hoặc những nơi có diện tích nhỏ. Không những thế, bonsai còn được tạo hình thành nhiều kiểu dáng độc lạ từ cây cổ thụ đến cây ra hoa và “được lòng” khá nhiều người chơi.

Thưởng trà, mứt

Vào ngày Tết, chắc hẳn nhà nào cũng sẽ bày biện một bộ ấm chén trà đẹp mắt, một khay mứt đủ màu sắc và một chậu hoa ngát hương để khiến không gian tâm tình giữa những người thân trong gia đình trở nên ấm cúng hơn. Đây còn là cách người hưởng trà, mứt để hồn mình giao hòa với trời đất ngày xuân.

Sự kết hợp giữa trà và mứt đã tạo nên dư ba vô cùng tuyệt vời. Vị bùi của mứt sẽ được lắng dịu bởi vị đắng chát của trà để rồi đọng lại là vị thơm ngọt nơi đầu lưỡi. Trong văn hóa Việt, nghệ thuật thưởng trà thể hiện cho tinh thần hiếu khách của gia chủ nên dĩ nhiên càng phải được nâng niu, chăm sóc qua cách công đoạn sao trà, ướp trà. Mứt khi xưa từng là tinh hoa ẩm thực dâng lên vua, chúa trong cung đình nên cũng được chú trọng không kém trong khâu chế biến. Không chỉ có loại quen thuộc là mứt dừa, món ăn này cũng đã được làm mới với nhiều hương vị như mứt gừng, mứt hạt sen, mứt nam việt quất…

Ảnh: HyggeLab Concept

Ảnh: Bé Sen

Sau cùng, bất cứ thú vui ngày Tết nào cũng đều thể hiện được nét đẹp hồn hậu trong tâm hồn người Việt, tình cảm gắn bó sâu nặng giữa người với người cũng như khát khao về một năm mới vạn sự như ý. Kính chúc Quý độc giả của WOWWEEKEND sẽ có một mùa xuân 2024 thật yên vui bên gia đình!

>> Xem thêm: Thương nhớ mùi Tết xưa